Tijdens de voorbereidingen van een tentoonstelling over de geschiedenis van het Leuvense gerechtsgebouw, die nog tot 25 april 2021 te bezoeken is, ontdekten de archivarissen van het Rijksarchief te Leuven een brief van 14 september 1944 die een schrijnend beeld schetst van de gerechtelijke werking in de onmiddellijke nadagen van de Tweede Wereldoorlog.
In de brief bracht de Leuvense Procureur des Konings Pedro Delahaye verslag uit aan de Procureur-Generaal van het Brusselse Hof van Beroep over de gebeurtenissen in zijn arrondissement sinds de bevrijding van Leuven op 4 september. Terwijl de repressie op gang kwam en verzetsleden aan de lopende band verdachten aanleverden, kampten de gerechtelijke diensten met een groot tekort aan mankracht, onder meer omdat alle magistraten die in oorlogstijd benoemd waren automatisch geschorst werden door de Belgische regering.
“Mijn taak is niet vergemakkelijkt door het verlies van de gerechtelijke politie alhier”, schreef Delahaye. In zijn brief schetst hij hoe drie inspecteurs zich in de vroege ochtend van 6 september, twee dagen na de bevrijding van Leuven, naar Tienen begaven voor een oproep. Omdat de Duitse troepen vlak voor hun aftocht quasi alle wagens in de stad hadden opgeëist, maakten ze gebruik van de wagen van monseigneur Honoré Van Waeyenbergh, de rector van de Leuvense universiteit. Halfweg ter hoogte van Roosbeek werden de inspecteurs echter “neergekogeld en geplunderd” door een groep terugtrekkende Duitse soldaten.
De werkomstandigheden werden bijkomend bemoeilijkt doordat het gerechtsgebouw zwaar beschadigd was tijdens geallieerde bombardementen in de laatste oorlogsmaanden, de gerechtelijke politie met een tekort aan wapens kampte en er geen dienstwagens meer voorhanden waren. Procureur des Konings Delahaye zag zich genoodzaakt te improviseren. Aan de Procureur-Generaal liet hij weten dat hij de geschorste magistraten tijdelijk had aangesteld als stagiairs onder zijn toezicht. Hij vroeg ook toestemming om een achtergelaten wagen van een Duitse burger en een inbeslaggenomen camionette van het Duitse leger te laten herstellen op kosten van het ministerie van Justitie. Een proces-verbaal van de griffie van het parket van de Procureur des Konings van 14 november 1947 toont aan dat hij de gerechtelijke politie in de dagen na de bevrijding ook toestemming had gegeven om de bij de verzetsleden in beslag genomen wapens te gebruiken. Op vraag van Delahaye stuurde Brussel ook versterking voor de gedecimeerde dienst. Maar verschillende archiefstukken illustreren dat het Leuvense gerecht tot diep in 1946 bleef worstelen met een algemeen personeelstekort en trage rechtsgang.
Meer weten? Bezoek de expo!
Naar aanleiding van de recente restauratie van het Leuvense gerechtsgebouw werkte het Rijksarchief mee aan de tentoonstelling Historische blik op het Leuvense gerechtsgebouw. Tot 25 april 2021 kan je iedere vrijdagnamiddag (afhankelijk van de geldende maatregelen tegen COVID-19) deze tentoonstelling in het gerechtsgebouw in Leuven bezoeken. De toegang is gratis. De tentoonstelling werd ook vertaald in een digitale expo die je via deze link kan bekijken.
