Het Rijksarchief draagt via het ontsluiten, digitaliseren en valoriseren van bijzonder rijke, diverse WOI-archieven bij tot een beter begrip van de Eerste Wereldoorlog en de impact ervan op de samenleving. Op deze pagina vind je de belangrijkste bestanden op een rijtje. Wees welkom in onze leeszalen om de archieven in kwestie te raadplegen!
- Brussel
- Vlaanderen
- Wallonië
100 jaar Wapenstilstand
In het kader van de honderdste verjaardag van de Wapenstilstand van de Groote Oorlog kon je in november 2018 op de Facebook-pagina van het Rijksarchief kennismaken met diverse aspecten van dit gruwelijke conflict. De verschillende Rijksarchieven selecteerden elk een WOI-archiefstuk uit hun collectie. En we vroegen ons publiek te stemmen op het document dat hen het meest intrigeerde.
Het volledige overzicht van de stukken (en hun historische context) vind je hier.
Algemeen Rijksarchief
Het Algemeen Rijksarchief is de erfgenaam van het ‘Oorlogsarchief’, dat vanaf 1919 archieven en documentatie inzamelde over de Eerste Wereldoorlog. Bijgevolg beschikt het Algemeen Rijksarchief over een reeks uiterst belangrijke archiefbestanden over de Groote Oorlog. De belangrijkste bestanden zijn:
- Archief van de Onderzoekscommissie voor de Schendingen van het Volkenrecht, met inbegrip van lijsten met gedeporteerden.
- Archief van de Commissie van de Vaderlandse Diensten, met een overzicht van alle weerstandnetwerken.
- Archief van de Hoofdcommissie van Weggevoerde, Opgeëiste en burgerlijke Gevangenen, 1919-1925.
- Archief van Victor Vanden Abbeelen (1914-1934), waaronder tientallen handgeschreven boekjes met een gedetailleerd, onverbloemd en compromisloos relaas van zijn verzetsacties en zijn opsluiting in Duitsland en Zwitserland.
- Archief van de Vaderlandse Diensten gevestigd in bezette gebieden aan het westelijk front (1914-1930).
- Archief van de Raad van Vlaanderen, het officieus Vlaams parlement dat in 1917 werd opgericht.
- Archief van het Nationaal Hulp- en Voedingscomité (NHVC) (Online raadpleegbaar).
- Reeks van oorlogsverslagen en documenten verzameld door particulieren.
- Central Register of War Refugees, met gegevens over Belgische vluchtelingen in Groot-Brittannië.
- Archief van de Dienst der Verwoeste Gewesten, met een alfabetisch overzicht van de naoorlogse wederopbouw in 242 gemeenten.
- Archief van het Belgisch Rode Kruis, met alfabetische steekkaarten op naam van gewonde soldaten en krijgsgevangenen en honderden foto’s die een goed beeld geven van de hospitaalwerking aan het front, het werk van artsen en verpleegkundigen en het dagelijks leven in de omgeving van het front.
- Archief van de Belgische Middendienst voor de krijgsgevangenen, 1914-1925, met overzichten (per gemeente) van door Duitsers gefusilleerde burgers.
- Archief van het ministerie van Oorlog: Gesneuvelde militairen (1914-1920).
- Archief van de Militaire Veiligheidsdienst. Studiebureau (1914-1919).
- Archief van de Belgische Delegatie van de Subcommissie Financiën van de Internationale Wapenstilstandscommissie in Spa (1918-1919).
- Archief van het Ministerie van Oorlog in Le Havre (1914-1919).
- Verzameling documentatie over de Eerste Wereldoorlog van het Ministerie van Buitenlandse Zaken, 1913-1932.
- Archief en documentatie van de Belgische Consulaten in Frankrijk: Calais, Cherbourg, Duinkerke, Menton, Moulins (1914-1922).
- Archief en documentatie van de Belgische Consulaten in Nederland: Dordrecht, Flessingue, Maastricht, Roosendaal, Rotterdam, Tilburg en Zwolle (1914-1921).
- Archief van het Belgisch Consulaat-generaal in Groot-Brittannië (1918-1919).
- Archief van het Ministerie van Binnenlandse Zaken in Le Havre met betrekking tot Belgische schoolkolonies in Frankrijk en Zwitserland (1914-1919).
- Archief van het Officieel Belgisch Comiteit van Hulpbetoon aan Vluchtelingen (Le Havre) (1914-1925).
- Archief van de Belgische Afdeling van het Hulpcomité voor Krijgsgevangenen in Bern (1915-1919).
- Archief van het Internationaal Liefdewerk voor Gewonden en Krijgsgevangenen in Maastricht (1914-1920).
- Archief van Relief Work for the Victims of the War in Belgium (Canada), 1914-1919 (1921).
- Archief van de burgerlijke hospitalen aan front (1914-1918).
- Archief van de Dienst voor Geïnterneerden van het Belgisch Gezantschap in Bern (1916-1919).
- Archief van de Belgische medische dienst van het Belgisch gezantschap in Den Haag.
- Archief van zeevaarder Adrien de Gerlache de Gomery (oorlogswezenwerking)
Archieven die online raadpleegbaar zijn:
- Meer dan 6.000 foto's
- Meer dan 1.000 geïllustreerde affiches
- Meer dan 1.200 tekeningen, aquarellen en karikaturen
- De activiteitenverslagen van het Nationaal Hulp- en Voedselcomité
- Het archief van het Belgische Rode Kruis tijdens de Eerste Wereldoorlog (alfabetische fiches en foto's)
- De verzameling eretekens van de Eerste Wereldoorlog (rechstreekse link naar de zoekrobot)
Archief van het Koninklijk Paleis
- Archief van het Kabinet van koning Albert I (1909-1934)
- Archief van het Secretariaat van koning Albert I en koningin Elisabeth (1914-1924)
- Archief van het Secretariaat van koningin Elisabeth (1900-1965)
- Archief van het Departement van de Grootmaarschalk van het Hof (koning Albert I) (1909-1914 en 1918-1934)
- Archief van het Privé-secretariaat van koning Albert I (1909-1965)
- Archief van het Privé-secretariaat van koningin Elisabeth (1909-1965)
Rijksarchief te Antwerpen-Beveren
- Archief van de provincie Antwerpen. Verzameling Eerste Wereldoorlog.
- Archief van de Rechtbank van Eerste Aanleg van Antwerpen, Activisten (EA Antwerpen C Activisten).
- Archief van de Rechtbanken van Oorlogsschade van Antwerpen, Mechelen en Turnhout.
- Archief van het Nationaal Comité voor Hulp en Voeding provincie Antwerpen.
- Archief van het Sekwester (Parket van de procureur des Konings Antwerpen, Ministerie van Financiën en Bedrijfsdossiers) WO I Antwerpen.
- Gevangenisarchieven van Antwerpen, Mechelen, Turnhout.
- Archief van het Provinciaal Raadplegingsbureel voor Teringlijders, afdeling Berchem.
- Archief van de Vereniging Volksopbeuring, afdeling Mechelen.
- Archief van het Koninklijk Atheneum van Antwerpen.
- Lokale archiefvormers: Het Rijksarchief Antwerpen-Beveren bewaart hedendaags archief van heel wat gemeenten, maar vaak tot hooguit 1914. Specifieke documenten betreffende WO I zijn voorhanden voor Aartselaar, Beerse, Boom, Bouwel, Dessel, Itegem, Kessel, Niel, Noorderwijk, Olen, Vorselaar, Vosselaar, Vremde, Wechelderzande en Weert.
Rijksarchief te Brugge
- Verzameling Brugse tekstaffiches, 1914-1919.
- Vonnisregisters van de rechtbanken voor oorlogsschade te Brugge, te Ieper en te Veurne.
Rijksarchief te Gent
- Oost-Vlaamse gemeentearchieven waarin archieven van Duitse overheden en stukken met betrekking tot de Duitse bezetting terug te vinden zijn: Appels, Appelterre-Eichem, Baardegem, Bottelare, Burst, Deinze, Deurle, Elene, Erembodegem, Gijzegem, Godveerdegem, Grotenberge, Hansbeke, Hillegem, Knesselare, Lochristi, Lokeren, Maldegem, Massemen, Meldert, Melsele, Moerbeke-Waas, Munte, Nederhasselt, Ninove, Ressegem, Ronsele, Sint-Blasius-Boekel, Sint-Gillis-Waas, Sint-Jan-in-Eremo, Sint-Margriete, Sint-Pauwels, Sleidinge, Vosselare, Zeveren en Zonnegem.
- Archief van het Provinciaal Hulp- en Voedingscomité Oost-Vlaanderen.
- Archief van het Gewestelijk Hulp-en Voedingscomité Gent-Stad.
- Archief van het Hof voor oorlogsschade Gent en van de rechtbanken van oorlogsschade Gent, Dendermonde en Oudenaarde.
- Archief van de strafinrichtingen Gent, Oudenaarde en Dendermonde.
- Archief van het Hof van Assisen Oost-Vlaanderen (activisme).
- Archief van de Correctionele rechtbanken Gent, Oudenaarde en Dendermonde (activisme).
- Archief van het Parket van de procureur des Konings Dendermonde (onderzoek naar oorlogsmisdaden).
- Archief van het Parket van de procureur des Konings Oudenaarde (oorlogsschade, sekwester).
- Archief van de Krijgsraad en krijgsauditoraat Gent (Oost- en West-Vlaanderen).
- Archief van lokale archiefvormers van de gerechtelijke arrondissementen Dendermonde en Oudenaarde.
Rijksarchief te Hasselt
- Verzameling Hasseltse tekstaffiches, 1914-1918.
- Vonnisregisters van de rechtbanken voor oorlogsschade te Hasselt en te Tongeren.
- Verslagregisters van de verslagen van de gemeenteraden van diverse gemeenten in Limburg: zie Bronnengids Limburg 1914-1918.
- Archief van het provinciaal hulp- en voedingscomité. Regionaal magazijn van Beringen en het lokaal comité van Beringen-Mijn.
Rijksarchief te Kortrijk
- Archief van de Rechtbank voor Oorlogsschade te Kortrijk (1919-1927), met minuten van vonnissen en akten van beroep inzake schadeloosstelling voor het vroegere gerechtelijke arrondissement Kortrijk (zowel de toekenning van vergoedingen voor materiële schade, als de schadeloosstelling van burgerslachtoffers).
- Gemeentearchieven: bekendmakingen van de Duitse overheid of stukken betreffende opeisingen en de vluchtelingen- en voedselproblematiek.
- Parochiearchieven: liber memorialis, waarin de pastoor vaak nauwgezet bijhield wat er in zijn parochie gebeurde tijdens WOI.
- Archief van de familie Descantons de Montblanc: persoonlijke aantekeningen en documentatie m.b.t. WOI.
Rijksarchief te Aarlen
- Archief Balbeur (1.300 foto’s van Léglise, omstreeks 1910-1920) (onuitgegeven inventaris beschikbaar in de leeszaal).
- Archief Sylvain Noël (350 foto’s’ van de streek van Neufchâteau, Marbais, Namoussart, jaren 1920) (onuitgegeven inventaris beschikbaar in de leeszaal).
- Archief Tjienke Dagnelie (foto’s van Bertrix uit de jaren 1900-1920, door fotograaf Louis Lenzen, met oorlogsalbum) (onuitgegeven inventaris beschikbaar in de leeszaal).
- Archief van de afdeling Arlon-Virton van het Nationaal Werk voor Oorlogsinvaliden (kamp Holzminden in 1917, bevrijding van Aarlen in 1918) (onuitgegeven inventaris beschikbaar in de leeszaal).
- Archief van de plaatselijke afdeling van Aarlen van het nationaal Hulp- en Voedingscomité (onuitgegeven inventaris beschikbaar in de leeszaal).
- Archief van de rechtbank van oorlogsschade van het arrondissement Aarlen (onuitgegeven inventaris beschikbaar in de leeszaal).
- Archief van de rechtbank voor oorlogsschade van het arrondissement Neufchâteau (onuitgegeven inventaris beschikbaar in de leeszaal).
- Kreischef Aarlen, Burgercommissarissen, Etappekommandantur Aarlen (enkele losse documenten) (onuitgegeven inventaris beschikbaar in de leeszaal).
- Archief van het kabinet van de gouverneur.
- Archief van het provinciebestuur van Luxemburg, reeks Gemeentegebouwen (inventaris AEA 052: Inventaire des archives de l'administration provinciale du Luxembourg. Série des bâtiments communaux (1825-1988) / Tamara Bister, Vincent Pirlot en Christophe Piron).
- Archief van het provinciebestuur van Luxemburg , reeks Buurtspoorwegen (inventaire publié AEA 030/2 : Inventaris van het archief van het provinciebestuur van Luxemburg. Reeks : Buurtspoorwegen (1874 - 1961) / C. Van Leeuw).
- Archief van het assisenhof van Luxemburg, reeks Zaken betreffende de Eerste Wereldoorlog (zonder inventaris).
- Archief van de Rechtbank van Eerste Aanleg van Aarlen (zonder inventaris).
- Archief van de Rechtbank van Eerste Aanleg van Neufchâteau (Inventaris AEA 061/1 tot 4: PIRLOT Vincent: Inventaire des archives du tribunal de première instance de Neufchâteau (algemeen, burgerlijke rechtbank, correctionele rechtbank en jeugdrechtbank) (1796) 1800-1973).
- Parketten van Aarlen (zonder inventaris).
- Parketten van Neufchâteau (inventaris AEA 055 : PIRLOT Vincent: Inventaire des archives du parquet près le tribunal de première instance de Neufchâteau (1796) 1800-1987, 2007).
- Gemeentearchief.
- Archief betreffende houtvesterij en toezicht door Waters en Bossen (gepubliceerde en onuitgegeven inventarissen).
- Archief Paul Reuter (zonder inventaris).
- Archief van de familie Poncelet (onuitgegeven inventaris AEA 040: HANNICK Pierre, Inventaire des archives de la famille Poncelet, 1978).
- Archief van de familie Jeanty (zonder inventaris).
- Archief Charles Gaspar (zonder inventaris).
- Archief van de familie Hollenfeltz (zonder inventaris).
- Parochiearchief (gepubliceerde inventarissen en onuitgegeven aanvullingen).
- Collectie affiches van de Eerste Wereldoorlog (zonder inventaris).
- Pers: Les Nouvelles.
- Archief van het Hulp- en Voedingscomité van de provincie Luxemburg (1914-1919) (inventarisatie in voorbereiding).
- Archief van de rechtbank voor Oorlogsschade te Marche-en-Famenne (1919-1926).
- Archief van de klokkengieterij Causard-Slegers te Tellin (productie van nieuwe klokken ter vervanging van deze die tijdens de vijandelijkheden werden vernield).
- Archief Josée Lambin (1914-1968), verpleegster bij de hulpdienst van Saint-Hubert.
- Gemeentearchief: Dochamps, Halma, Hives, Humain, Limerlé, On, Rendeux, Waha, enz.
- Archief van kerkfabrieken: Liber status animarum van de parochie Fronville, etc.
Rijksarchief te Bergen
- Archief van Hoven en Rechtbanken, met name van de Rechtbank voor Oorlogsschade te Bergen en van de Rechtbank voor Oorlogsschade te Charleroi, archief van de Correctionele rechtbank van Bergen, van het Krijgsauditoraat en van de Krijgsraad van Henegouwen.
- Archief van de gevangenis van Bergen en van de gevangenis van Charleroi.
- Gemeentearchief.
- Gemeentearchief van de provincie Henegouwen over de oorlog van 1914-1918 (uit de collectie ‘Oorlogsarchief’, inventaris in voorbereiding).
- OCMW-archief.
- Archief van steenkoolmijnen, met name van Grand-Hornu en de S.A. Cockerill division des charbonnages d’Hornu et de Wasmes.
- Archief Albert François, afgevaardigde voor Henegouwen van het Nationaal Hulp- en Voedingscomité (1914-1925).
- Archief van de Congregatie van de Dochters van het Heilig Hart van Bergen: pas verschenen, met een tijdskroniek.
- Archief van prinses Marie de Croÿ (1875-1968), patriot.
- Archief Gustave Casy.
- Archief van generaal Albert Gits.
- Archief Charles Prus Pioluniowski (1884-1963).
- Archief Michel Levie.
- Archief Fulgence Masson.
- Archief van de familie Bonaert.
- Archief van de familie Cornet d'Elzius.
- Archief van het Hannonia-comité ( nog niet gepubliceerd), met vragenlijsten waarmee de gemeenten inlichtingen verstrekken over hun plaatselijke geschiedenis, meer bepaald over de gebeurtenissen tijdens de Duitse inval van augustus 1914, alsook over hun gedenkmonumenten.
Rijksarchief te Eupen
- Archiv des Hauptzollamtes Malmedy (1818-1927).
- Archiv des Landratsamtes und der Kreisverwaltung Malmedy (1709-1944).
- Archiv des Landratsamtes und der Kreisverwaltung Eupen (1815-1921).
- Archiv des Gouvernements Eupen-Malmedy (1873-1925).
- Archiv des Distriktskommissariats Malmedy (1919-1940).
- Archiv des Distriktskommissariats Eupen (1919-1940).
- Archiv der Stadt Eupen „Neuzeit“ (1815-1944).
- Archiv der Gemeinde Burg-Reuland (1806-1921).
- Archiv der Gemeinde Bütgenbach (1806-1941).
- Archiv der Gemeinde Elsenborn (1806-1936).
- Archiv der Gemeinde Kelmis (Neutral-Moresnet) (1816-1942).
- Archiv der Gemeinde Kettenis (1615-1976).
- Archiv der Gemeinde Neu-Moresnet (Preußisch-Moresnet) (1816-1945).
- Archiv der Gemeinde Raeren (1794-1939).
- Archiv der Gemeinde Lontzen (1704-1967).
- Archiv der Kirchenfabrik und der anderen Einrichtungen der Sankt-Hubertus-Pfarrei zu Aldringen (1580-1988).
- Archiv der Kirchenfabrik und der anderen Einrichtungen der Pfarrei St. Nikolaus zu Eupen (1573-2004)
- Archiv der Evangelischen Kirchengemeinde Eupen-Neu-Moresnet (1621-2000)
- Archiv der Kirchenfabrik und der anderen Einrichtungen der Pfarrei St. Rochus zu Hauset (1828-2000)
- Archiv der Kirchenfabrik und der anderen Einrichtungen der Pfarrei St. Katharina zu Kettenis (1633-2000)
- Archiv der Evangelischen Kirchengemeinde Neu-Moresnet (1797-2000)
- Archiv der Kirchenfabrik und der anderen Einrichtungen der Pfarrei St. Peter zu Ouren (1391-1983)
- Archiv der Kirchenfabrik und der anderen Einrichtungen der Pfarrei St. Nikolaus zu Raeren (1605-1996)
- Archiv der Pfarrei St. Stephanus zu Walhorn (1520-1990)
- Sammlung Familie Bourseaux (1708-2001)
- Sammlung Familie Ernst-Meier (1867-1943)
- Sammlung Jers, Eupen (1888-1948)
- Sammlung Familie Schumacher (1914-1918)
- Sammlung d’Haenens
- Sammlung Bernhard Heeren (1647-1948)
- Sammlung Leo Hermanns (1846-1995)
- Sammlung Familie Waucomont (1715-1997)
- Sammlung Hubert Willems (1918-1992)
- Sammlung Albert Lemeunier (1811-1934)
- Sammlung Schlesinger (1835-1942)
- Sammlung Erich Peters (1556-1943)
- Sammlung Johannes Vandenrath (1899-1999)
- Eupener Nachrichten (1909-1940)
- Eupener Zeitung (1869-1916)
- Vom Krieg und von Daheim. Sonderbeilage der Eupener Nachrichten (1914-1916)
- Die Zeit in Wort und Bild. Beilage zur Eupener Zeitung (1916-1917)
- Malmedy-St. Vither Volkszeitung (1905-1933)
- Illustrierte Zeitung (Kriegsnummern) (1914-1918)
- Die Wochenschau (Kriegsnummern) (1915-1917)
- Deutsche Kriegszeitung (1914-1916)
Rijksarchief te Louvain-la-Neuve
- Archief van de gevangenis van Nijvel (dossiers en registers uit 1914-1918).
- Archief van de Rechtbank voor Oorlogsschade te Nijvel (1919-1925).
- Archief van de Rechtbank van Eerste Aanleg te Nijvel. Parket van de Procureur des Konings.
- Archief van de plaatselijke Hulp- en Voedingscomités van Waals-Brabant: Grez-Doiceau, Genval, Ohain, Rixensart, Rosières, Tubize, etc.
- Gemeentearchief van Waals-Brabant: verslagen van het Schepencollege en de Gemeenteraad (documenten betreffende dienstplicht, openbare werken, weldadigheid, enz.).
- Archief van de OCMW van Waals-Brabant.
- Notarisarchief van Waals-Brabant.
- Archief van het Bestuur van Hypotheken, Registratie en Domeinen.
- Archief van het handelsregister.
- Archief van de vredegerechten.
- Archief van de politierechtbanken.
Rijksarchief te Luik
- Archief van het Belgisch Inlichtingsbureel voor krijgsgevangenen en geïnterneerden, bureel van Luik (inventaris in voorbereiding).
- Archief van het Comité d’Entente des groupements patriotiques van de provincie Luik.
- Archief van het Hulp- en Voedingscomité van de provincie Luik .
- Archief van de Bevoorradingsintercommunale van de provincie Luik.
- Archief van het kabinet van de gouverneur van de provincie Luik: Nationale Erkenning (Eerste Wereldoorlog, 1916-1922 (17 nummers).
- Gemeentearchief: Baelen, Bas-Oha, Gohé, La Reid, Limbourg, Neuville-sous-Huy, Olne, Ombret-Rausa, Tihange, Ville-en-Hesbaye, Vaux-et-Borset, Welkenraedt.
- Archief van de Société Cockerill Sambre (Groep Arcelor), site van Seraing.
- Archief van de Glasblazerijen van Aigremont.
- Archief van de Société anonyme métallurgique d’Espérance-Longdoz.
- Archief van Duitse ondernemingen die na de oorlog van 1914-1918 onder sekwester werden geplaatst.
- Archief van de gevangenis van Verviers.
- Archief van de gevangenis van Saint-Léonard.
- Archief van de gevangenis van Hoei.
Rijksarchief te Namen
- Archief van provinciale en gemeentelijke instellingen uit Namen over oorlogsschade, vluchtelingen en bevoorrading.
- Archief van Hoven en Rechtbanken: dossiers van assisenprocessen voor collaboratie en het verstrekken van levensmiddelen, manschappen en munitie aan de vijand; correctionele dossiers, enz.
- Archief Jean Schmitz, geestelijke en historicus (1911-1932).
- Collectie met oorlogsdocumenten van 1914-1918.
- Archief van de rechtbanken voor Oorlogsschade van Namen en Dinant.
- Victor Delvaux en het dagblad ‘Ami de l'Ordre’: archief geïnventariseerd