Het Rijksarchief bewaart in zijn verschillende vestigingen duizenden oorkonden. De term "oorkonden" verwijst naar alle akten die een juridische handeling (of meerdere) schriftelijk vastleggen en voorzien van formele juridische bekrachtigingen, zoals schenkingsakten, koop- of ruilakten, testamenten en gerechtelijke akten.

De 66 oorkonden die werden opgenomen in de Topstukkenlijst weerspiegelen de diversiteit van religieuze instituten in Vlaanderen. Ze dateren van de 9de tot de 15de eeuw met een piek in de 13de eeuw, het hoogtepunt van de religieuze stichtingsgolf. Van de 34 geselecteerde oorkonden uit het Rijksarchief worden er 3 bewaard in het Rijksarchief Antwerpen, 5 in het Rijksarchief Brugge, 11 in het Rijksarchief Gent, 5 in het Rijksarchief Hasselt, 3 in het Rijksarchief Kortrijk en 7 in het Rijksarchief Leuven.

De geselecteerde oorkonden bevatten informatie over religieuze instituten zoals de orde van de Benedictijnen en de Cisterciënzers of de bedel- en ridderorden. Ook andere instellingen die niet onder de strikte noemer van een religieuze orde vielen, zijn erin gedocumenteerd: seculiere kapittels, begijnen en begarden en gemeenschappen die actief waren in de zorg voor zieken, armen, ouderen, wezen en psychiatrische patiënten.

Een 1.206 jaar oud pareltje 

Het oudste bewaarde archiefdocument uit België kon uiteraard niet ontbreken op de lijst. Het stamt uit 819 en werd uitgevaardigd door Lodewijk de Vrome, keizer van het Westen en zoon van Karel de Grote. In de tekst wordt de immuniteit van de Sint-Baafsabdij in Gent bevestigd. De abdij en haar gronden waren autonoom en dus ‘immuun’ voor het gezag van de plaatselijke gouwgraaf van Gent. De abdij mocht in haar eigen gebied zelf boetes innen en misdrijven bestraffen. Het is Lodewijk de Vrome die de abdij dit privilege of voorrecht van immuniteit verleende.

Raadpleging van oorkonden uit het Rijksarchief

De meeste oorkonden uit het Rijksarchief zijn in hun originele vorm raadpleegbaar in de leeszaal in kwestie. De komende maanden worden alle topstukken bovendien gedigitaliseerd (als dit nog niet gebeurd is) en vervolgens online raadpleegbaar via AGATHA, onze online zoekomgeving.

Over de Topstukkenlijst

De Topstukkenlijst wordt opgesteld op basis van het Topstukkendecreet en telt op dit moment al meer dan 1.000 stukken. Het Topstukkendecreet zorgt voor de bescherming van roerend cultureel erfgoed dat voor de Vlaamse Gemeenschap in Vlaanderen bewaard moet blijven. Het gaat om objecten die wegens hun bijzondere archeologische, historische, cultuurhistorische, artistieke of wetenschappelijke betekenis als zeldzaam en onmisbaar worden beschouwd.