In juni 2022 nam België een “pionierswet” aan over de teruggave van objecten die onwettig werden verworven tijdens de kolonisatie. Daarvoor is onderzoek nodig naar de oorsprong van Congolese cultuurgoederen die (onrechtmatig) werden verworven en waarvan een groot deel zich in het Koninklijk Museum voor Midden-Afrika (AfricaMuseum) bevindt.
Het onderzoek naar de herkomst van deze Congolese cultuurgoederen baseert zich voornamelijk op het archief van het AfricaMuseum zelf: verwervingsregisters, brieven met opdrachten die werden verstuurd naar koloniale ambtenaren, bestellingen die werden geplaatst bij de beheerders van testboerderijen, orderboeken van plantkundigen. Deze documenten laten het evenwel niet toe de herkomst van álle cultuurgoederen te bepalen.
De onderzoekers doen dan ook bijkomend beroep op de archiefbestanden en -collecties van het Rijksarchief, en meer bepaald op het archief van het Afrika-personeel, waarin de loopbaan van de koloniale ambtenaren staat opgetekend.
Sinds kort kunnen de onderzoekers ook de inventaris van de museumdienst raadplegen, een afdeling van het Ministerie van Koloniën die moest toezien op de koloniale tentoonstellingen en het museum van Belgisch Congo. Dit archief wordt bewaard in het Algemeen Rijksarchief 2 - depot Joseph Cuvelier en vormt een uitgelezen bron voor het documenteren van de banden tussen het Ministerie van Koloniën (met inbegrip van het bestuur van Afrika) en het museum, of om inzicht te krijgen in het dagelijks beheer van het museum, de verrijking van zijn collecties of de werking van de wetenschappelijke diensten. Het geeft ook informatie over de organisatie van het museum, de zendingen en reizen van het personeel en over de collecties.
De inventaris
De inventaris is te koop in het Algemeen Rijksarchief, het Algemeen Rijksarchief 2 - depot Joseph Cuvelier of kan besteld worden via publicat@arch.be. Je kan de inventaris gratis downloaden via onderstaande link.
DURIEUX Romain, PIRET Bérengère, VAN EECKENRODE Marie, (met medewerking van) BEDDI Faissal, Inventaire des archives du ministère des Colonies et successeurs en droit : Administration métropolitaine : Établissements scientifiques : Archives relatives au Musée royal du Congo belge (1902-1976), reeks Inventarissen Algemeen Rijksarchief 2 - depot Joseph Cuvelier nr. 49, publicatie nr. 6379, Algemeen Rijksarchief, Brussel, 2023, € 4,00 (+ eventuele verzendingskosten).
Leestips
- Algemene dossiers van het Afrikapersoneel ontsloten voor onderzoek
- Inventarissen van het archief van het Ministerie van Koloniën en rechtsopvolgers
- Archief over de kolonisatie
- Wet tot erkenning van de vervreemdbaarheid van de goederen die verband houden met het koloniale verleden van de Belgische Staat en tot vaststelling van een juridisch kader voor hun restitutie en teruggave (Belgisch Staatsblad 3 juli 2022)
- De vingerafdruk van een schilderij: archief en roofkunst
- Kunst voor das Reich: archiefwerk met impact
- Op zoek naar verloren gewaande archieven...
