Van 4 december 2021 tot 31 maart 2022 loopt in Beaune (Frankrijk) de tentoonstelling Le Bon, le Téméraire et le Chancelier – Quand flamboyait la Toison d’Or. Drie markante figuren uit het middeleeuwse Bourgondië staan centraal in de expo: de twee laatste hertogen, Filips de Goede (1396-1467) en Karel de Stoute (1433-1477), en kanselier Nicolas Rolin (1376-1462), stichter van de Hospices de Beaune.

Enkele van de documenten die het Rijksarchief heeft uitgeleend voor deze prestigieuze tentoonstelling? Een oorkonde over de verkoop van het graafschap Namen aan Filips de Goede (1421), de akte over de schenking van het hertogdom Luxemburg (1435), een akte uit het chartarium van de stad Bergen (1546) en een akte ondertekend door Karel de Stoute waarmee een functie werd toebedeeld (1467).

Filips de Goede

Filips de Goede, zoon van Jan zonder Vrees en Margareta van Beieren, was van 1419 tot 1467 hertog van Bourgondië.

In 1420 besloot Jan III – die geen erfgenamen had – om het graafschap Namen op lijfrente te verkopen aan Filips de Goede, hertog van Bourgondië, graaf van Vlaanderen, paltsgraaf, heer van Salins en Mechelen. In één van de oorkonden die op 23 april 1421 – datum van inwerkingtreding van het akkoord – werden opgemaakt in Valenciennes liet de baljuw van Henegouwen, Willem van Sars, weten dat Jan III het graafschap Namen had overgemaakt aan Filips de Goede. De oorkonde draagt de zegels van het baljuwschap Henegouwen en van twaalf leenmannen van Henegouwen (een veertiende zegel ging verloren). Filips de Goede verkreeg het recht om zilveren en gouden munten te slaan in het graafschap Namen. Hij stond een derde van de inkomsten van dit recht af aan de graaf van Namen en verklaarde dat dit recht geen afbreuk zou doen aan de heerlijkheidsrechten van de graaf. Jan III behield dus het vruchtgebruik van het vorstendom tot aan zijn dood in 1429. Zo ging het graafschap Namen deel uitmaken van het immense Bourgondische grondgebied. En was het dus gedaan met de geschiedenis van Namen als autonoom vorstendom. De oorkondenschat van de graven van Namen wordt bewaard in het Rijksarchief Namen.  

De akte van de schenking van het hertogdom Luxemburg is dan weer een originele minuut in het Nederlands, wellicht opgemaakt door de adviseurs van hertog Filips de Goede. Met die akte uit 1435, die wordt bewaard in het archief van de Rekenkamer in het Algemeen Rijksarchief, schonk Elisabeth van Görlitz aan Filips de Goede het hertogdom Luxemburg, het graafschap Chiny en het beschermd gebied Elzas. Ze hield die schenkingsbelofte echter niet, want ze raakte in onmin met Filips. Begin 1441 deed ze eenzelfde belofte aan de keurvorst van Trier en verzoende zich uiteindelijk opnieuw met Filips. Deze had wellicht de “klinkende” argumenten gevonden die zijn onbemiddelde tante miste.

Nicolas Rolin

Vele onuitgegeven archiefdocumenten geven inzicht in de loopbaan van kanselier Rolin en in de belangrijke politieke rol die hij speelde in de entourage van groothertog Filips de Goede, die Bourgondië in heel Europa uitstraling gaf. In 1443 stichtten Nicolas Rolin en zijn echtgenote Guigone de Salins in een context van hongersnood en ellende het Hôtel-Dieu van Beaune om hulp te bieden aan “arme zieken”.

Op 5 maart 1456 bepaalde Filips van Bourgondië – ondanks een eerder verbod om vanuit het land van Henegouwen graan uit te voeren – dat kanselier Nicolas Rolin, heer van Authumes, zijn onderdanen en officieren de graanproducten mocht laten verkopen die werden geteeld op de gronden en in de heerlijkheden die hem toebehoorden. De brieven ter zake van Filips de Goede worden bewaard in het Rijksarchief Bergen, in de oorkondenschat van de stad Bergen.  

Karel de Stoute

Filips de Goede, geboren in Dijon, overleed op 15 juni 1467 in Brugge. Twee dagen voor hij officieel hertog van Bourgondië werd, ondertekende Karel de Stoute al een oorkonde waarmee een functie werd toegekend. De akte van 13 juni 1467 erkende de functie van klerk voor de wezen van de stad Kortrijk. Ze wordt bewaard in het Algemeen Rijksarchief, in het archief van de Rekenkamer.

De tentoonstelling is gespreid over drie iconische plaatsen in Beaune: de Hospices de Beaune, het Hotel van de hertogen van Bourgondië en de Poort van Maria van Bourgondië.  

Lees meer

• Tentoonstelling Le Bon, le Téméraire et le Chancelier – Quand flamboyait la Toison d’Or
• Oorkondenschat van de graven van Namen
• Oorkondenschat van de stad Bergen
• Rekenkamer. Oorkonden van Vlaanderen. Eerste reeks
• Rekenkamer. Oorkonden en cartularia van het graafschap, later hertogdom Luxemburg en van het graafschap Chiny