Afgelopen zomer werden in het Algemeen Rijksarchief in het kader van het BRAIN 2.0-onderzoeksproject NaPol-Intel 30.000 scans gemaakt van het archief van de Belgische Rijkswacht. Dit uitzonderlijk archiefbestand werpt nieuw licht op de geschiedenis van België in de jaren 1950-1970 en op 30 jaar politieke en militante acties. Ontdek wat de Belgische samenleving in het verleden verontrust heeft!
De voorbije jaren heeft het Algemeen Rijksarchief een bijzondere inspanning gedaan om meerdere archiefbestanden van de Belgische Rijkswacht te ontsluiten. Een eerste reeks archieven van de generale staf van de Rijkswacht werd geïnventariseerd in 2019. En recent gebeurde dit ook voor het archief dat werd overgebracht door de Documentatiedienst van de Federale Politie. Tijdens de zomer van 2021 werden met de hulp van studenten van de UCLouvain en de UGent meerdere duizenden bladzijden gedigitaliseerd: die zijn nu online raadpleegbaar.
De archieven van de generale staf van de Rijkswacht
Aan het begin van de jaren 1950 vroeg de generale staf van de Rijkswacht aan alle eenheden om zowel overdag als ’s nachts informatie te verzamelen over gebeurtenissen die zouden kunnen leiden tot verstoring van de openbare orde. Die inlichtingen werden opgetekend in zogenaamde “veldboeken”.
De boeken van de periode 1952-1968 zijn nu online beschikbaar [nr. 1-78]. Ze geven van dag tot dag een uitzonderlijk overzicht van alle gebeurtenissen die de Belgische samenleving hebben verontrust. Alle stakingen, betogingen en incidenten die steden en dorpen in beroering brachten, staan erin beschreven. De boeken bulken van de details over het aantal deelnemers, de algemene sfeer tijdens een betoging of over de acties die door rijkswachters werden uitgevoerd ergens in het land.
De archieven van het Documentatiecentrum van de Federale Politie
De archieven van het Documentatiecentrum van de Federale Politie, dankzij de publicatie van een lijvige inventaris ontsloten voor onderzoek, bevatten op hun beurt honderden verslagen die eveneens systematisch werden gedigitaliseerd. Het gaat om de jaarlijkse activiteitenverslagen van de Rijkswacht (1950-1996) [nr. 3360-3402] en de Informatiebulletins (1950-1981) [nr. 3252-3276], nu online raadpleegbaar. De maandelijkse, en vanaf 1958 tweemaandelijkse Bulletins waren bestemd voor officieren van de Rijkswacht. Ze gaven een stand van zaken van de situatie in België op sociaal, politiek en economisch vlak. Zo vormen ze een soort foto van de samenleving en van de (bekommernissen van de) bevolking, bekeken door de bril van wie tot opdracht had over haar veiligheid te waken.
De documenten werpen een nieuw licht op gebeurtenissen die in België voor opschudding zorgden in de jaren 1950-1970, een periode die werd gekenmerkt door de Koude Oorlog, belangrijke sociale bewegingen, communautaire debatten en strijd tussen extreemrechts en extreemlinks. Ze geven eersterangsinformatie over alle politieke en sociale bewegingen die door de Rijkswacht als een bedreiging van de openbare orde werden gezien. Nu al worden die stukken door vele onderzoekers aangewend om hun onderzoek uit te diepen.
Binnen enkele weken volgen ook nog duizenden dossiers, vlugschriften en verslagen die de Rijkswacht opstelde tijdens de Tweede Wereldoorlog en in de jaren 1950-1980. Wordt dus vervolgd!
De inventarissen
De inventaris van de hand van Madeleine Jacquemin is voor € 12,00 te koop in de archiefwinkel van het Algemeen Rijksarchief. Je kan hem ook bestellen via publicat@arch.be of gratis online raadplegen via onze zoekrobot of via de webshop van het Rijksarchief.
- Madeleine JACQUEMIN, Inventaire des archives de la Police fédérale : Centre de documentation et de connaissances (DSEK) (1920-2013), reeks Inventarissen Algemeen Rijksarchief nr. 681, publicatie nr. 6195, Algemeen Rijksarchief, Brussel, 2021, € 12,00 (+ eventuele verzendingskosten).
De volgende inventarissen zijn enkel beschikbaar in digitale vorm. Je kan ze downloaden door op de titel te klikken.
- Michaël AMARA en Bernard WILKIN, Inventaire des archives de la Gendarmerie : État-major (Versements 1973-1989) (1952-1979), reeks Inventarissen Algemeen Rijksarchief nr. 666, publicatie nr. 6036, Algemeen Rijksarchief, Brussel, 2019.
- Arnaud CHARON, Inventaire des archives de la Police fédérale : Service historique : Dossiers personnels et documentation concernant les gendarmes (1870-1990), reeks Inventarissen Algemeen Rijksarchief nr. 676, publicatie nr. 6155, Algemeen Rijksarchief, Brussel, 2021.
Hoe online onze archieven raadplegen?
Om toegang te krijgen tot de archieven van het Rijksarchief die online raadpleegbaar zijn, moet je je eerst registreren. Vervolgens kan je via de volgende rechtstreekse links hieronder naar de archieven in kwestie. Klik om de beelden te zien op het tabblad 'Gedigitaliseerde archiefdocumenten'.
- Hoe maak je een account aan?
- De archieven van de generale staf van de Rijkswacht
- De archieven van het Documentatiecentrum van de Federale Politie
