In 2016 droeg de NMBS 80 strekkende meter historisch archief over aan het Algemeen Rijksarchief: dossiers van de personeelsdienst die werden aangelegd tijdens en onmiddellijk na de Tweede Wereldoorlog. Na reiniging werden de dossiers geïnventariseerd. Een groot deel ervan is nu raadpleegbaar in de leeszaal van het Algemeen Rijksarchief.
Het archiefbestand bestaat uit twee delen. Een eerste deel gaat over het salarisbeleid tijdens de Tweede Wereldoorlog. De HR-administratie van de NMBS, één van de belangrijkste werkgevers van het land, was altijd vrij log. En tijdens de Tweede Wereldoorlog was dit des te meer het geval. Ook voor de NMBS waren dit nooit eerder geziene turbulente tijden. De onderneming moest het hoofd bieden aan totaal nieuwe situaties, zoals het vertrek van werknemers die onder de wapens werden geroepen, de verplichte tewerkstelling, de vrijwillige dienst voor de Duitse spoorwegen of het vertrek van medewerkers die bij het verzet gingen. Het crisismanagement leidde tot problemen, vooral inzake de uitbetaling van de lonen en de vergoedingen aan politieke gevangenen, aan wie zich had verzet tegen verplichte tewerkstelling, aan verzetslieden, aan echtgenotes en rechthebbenden van afwezige of overleden ambtenaren, en aan personeelsleden die zich in Groot-Brittannië bevonden.
Door talrijke lacunes werpt dit archief slechts een gedeeltelijk licht op de beproevingen die de NMBS onderging. Toch heeft het onmiskenbaar grote waarde om de geschiedenis van de spoorwegmaatschappij tijdens WO II te kunnen onderzoeken.
Het tweede deel van dit archief bevat meer dan 5.500 dossiers die werden gevormd door de tien onderzoekscommissies belast met de administratieve epuratie ten aanzien van spoorwegmannen die werden verdacht van incivisme. Deze onderzoekscommissies moesten aan de bevoegde overheden advies geven over de tuchtmaatregelen die eventueel moesten worden genomen tegen bepaalde ambtenaren naar aanleiding van hun gedrag tijdens de bezetting.
Stof genoeg om de geschiedenis van de NMBS tijdens de moeilijke (na)oorlogse periode uit te spitten!
De inventaris
De inventaris is in papieren versie voor € 12,00 te koop in de archiefwinkel van het Algemeen Rijksarchief of kan besteld worden via publicat@arch.be. Je kan de inventaris ook gratis downloaden in pdf-formaat via onze webshop.
- JACQUEMIN Madeleine, Inventaire des archives de la Société nationale des Chemins de fer belges (SNCB) : Service du Personnel : Dossiers concernant la Deuxième Guerre mondiale (Gestion des rémunérations et épuration administrative) (1929-1989), reeks Inventarissen Algemeen Rijksarchief nr. 675, publicatienr. 6152, Algemeen Rijksarchief, Brussel, 2021.