Door hun opleiding en gewoontes werken archeologen en historici nog al te vaak zelfvoorzienend, vanuit de overtuiging dat de bronnen die ze niet kennen slechts “hulpstukken” zijn, of erger nog enkel dienen ter illustratie. Nochtans vullen beide vakgebieden elkaar aan en kunnen ze niet zonder elkaar: overheidsdiensten die de bronnen beheren kunnen dat beamen. Op 14 en 15 december 2023 organiseren het Rijksarchief en het Waals Erfgoedagentschap (AWaP) een colloquium naar aanleiding van de tiende verjaardag van hun partnerschap.
In 1989 werd in de context van de regionalisering van België de verantwoordelijkheid voor oudheidkundige ingrepen in Wallonië toevertrouwd aan Ruimtelijke Ordening. Die nieuwe gewestelijke instelling kon terugvallen op een wetgeving over archeologie waarover België tot dusver niet beschikte. De wet wilde het oudheidkundig erfgoed vrijwaren en tegelijk tools ontwikkelen om bedreigd “bodemarchief” te inventariseren vooraleer het zou worden vernield door projectontwikkelaars. De doelstellingen werden van meet af aan duidelijk omschreven: wetenschappelijke vondsten niet alleen documenteren, maar ook valoriseren naar het grote publiek en de onderzoeksgemeenschap toe. Die opdrachten vallen vandaag onder de bevoegdheid van de Waalse Overheidsdienst Grondgebied, Huisvesting, Erfgoed en Energie, en meer bepaald onder het Waals Erfgoedagentschap (AWaP) dat er deel van uitmaakt.
Het Rijksarchief van zijn kant vervult gelijkaardige opdrachten, door het bewaren, vrijwaren en overleveren van archivalisch erfgoed dat werd gevormd op het grondgebied dat vandaag België vormt. Het Rijksarchief staat in voor de selectie van wat moet worden verworven en gevrijwaard. Als federale overheidsdienst zorgt het ook dat zowel onderzoekers als het grote publiek toegang hebben tot dit materiaal. Als wetenschappelijke instelling ontplooit het Rijksarchief activiteiten rond archiefwetenschap, -bewaring en de geschiedenis van de instellingen die archief gevormd hebben.
De wens om bronnen, ongeacht hun aard, met elkaar in verband te brengen en om aandachtig te blijven voor miskend en bedreigd erfgoed – of het nu geschreven of stoffelijk van aard is – sluit aan bij wat onze voorgangers al deden. Reeds in de 19de eeuw waren archivarissen bij de eerste actoren van “geleerde genootschappen” die hebben bijgedragen tot een bewustmaking over het Waalse archeologische erfgoed. In dezelfde lijn heeft de eerste inspecteur-generaal van het erfgoed van het Waals Gewest – een verdediger van wat hij “Totale Geschiedenis” noemt – bijgedragen tot de uitbouw van preventieve archeologie als wetenschappelijke tool voor het begrip en het duurzaam beheer van het Waals grondgebied, dat in feite een grote archeologische site vormt.
In 2013 heeft de Directie Oudheidkunde, die sinds 1 januari 2018 geïntegreerd is in het Waals Erfgoedagentschap (AWaP), een partnerschapsovereenkomst afgesloten met het Rijksarchief. Bedoeling daarvan is om mee te werken aan studies voorafgaand aan archeologische ingrepen die worden uitgevoerd door de Waalse overheid, en om die te publiceren. Aangezien de resultaten van deze samenwerking beantwoorden aan de noden van de Waalse archeologie werd de overeenkomst verlengd en viert ze dit jaar haar tiende verjaardag.
In die context wilden het AWaP en het Rijksarchief graag een colloquium organiseren waarop een kritische balans kan worden opgemaakt van deze documentaire en interdisciplinaire benadering.
Drie aspecten zullen aan bod komen:
- Een globale en historiografische denkoefening over het samenbrengen van de vakken Geschiedenis en Archeologie. Wat is hun respectievelijke en wederkerige inbreng? Welke vooruitgang heeft deze vorm van wetenschappelijk onderzoek geboekt?
- Voorbeelden van interdisciplinaire studies in Wallonië en elders. Sinds de ondertekening van de overeenkomst tussen de Waalse overheid en het Rijksarchief hebben acht archeologische ingrepen in Wallonië gebruik gemaakt van deze geïntegreerde methodologie. Dergelijke studies zijn echter helemaal niet uniek in België en in het buitenland.
- Archeologie en Geschiedenis komen in aanraking met archiefbeheer, of het nu gaat over teksten of objecten, met andere woorden met archief dat vanop een zolder of uit de grond komt. Hoe kan worden ingestaan voor de bewaring en overlevering van archeologisch en archivalisch erfgoed?
We hopen op de opkomst van talrijke professionals en liefhebbers!
Contact
- Laetizia Puccio (Rijksarchief)
- Frédéric Chantinne (AWaP)
