Tussen 1792 en 1814 kregen onze streken een nieuw bestuurlijk, politiek en gerechtelijk kader, met onder meer kantonvredegerechten, registratiekantoren, rechtbanken van eerste aanleg en hypotheekbewaarders per gerechtelijk arrondissement. Zes archiefbestanden die kunnen worden geraadpleegd in het Rijksarchief Namen geven uitvoerig duiding over de bestuurlijk-politieke overgang van het Land van Namen naar het Departement van Samber en Maas. Een recent artikel hierover in de Annales de la Société archéologique de Namur licht verder toe.
In april 1792 verklaart Frankrijk de oorlog aan Oostenrijk. Op 6 november 1792 geraken Franse en Oostenrijkse troepen slaags in Jemappes. De dag daarop trekt de Franse generaal als overwinnaar met zijn troepen Bergen binnen. Op 15 november staat hij in Brussel en op 28 november in Luik. Het beleg van Namen duurt van 19 november tot 1 december 1792.
De eerste bezetting van onze streken houdt slechts enkele maanden stand, van de slag bij Jemappes tot de slag bij Neerwinden, op 18 maart 1793 gewonnen door de Oostenrijkers. Dan volgt de Oostenrijkse restauratie, die ook maar een jaar duurt. Met de overwinning die de Franse generaal Jourdan op 25 juni 1794 behaalt in Fleurus op de troepen van de prins van Coburg wordt België veroverd. Daarmee begint de tweede Franse bezetting. Die neemt een einde met een decreet van de Nationale Conventie van 9 vendémiaire jaar IV (1 oktober 1795) "over de vereniging van België en het Land van Luik met de Franse republiek” en waarbij België wordt opgedeeld in negen Franse departementen.
Tijdens de overgangsperiode tussen het ancien regime en de 19de eeuw worden in sneltempo nieuwe bestuurlijke structuren opgezet. Tussen 1792 en 1814 ontstaat een nieuw administratief, politiek en juridisch kader met onder andere kantonvredegerechten, registratiekantoren, rechtbanken van eerste aanleg en hypotheekbewaarders per gerechtelijk arrondissement. De Franse tijd vormt de bestuurlijke blauwdruk van België en betekent veel meer dan de inlijvingen voor de militaire veldtochten van Napoleon.
Zes archiefbestanden uit het Rijksarchief Namen, geïnventariseerd in 2019, geven uitvoerig duiding bij de bestuurlijk-politieke overgang van het Land van Namen naar het Departement van Samber en Maas.
Het artikel “Du pays namurois au département de Sambre-et-Meuse : évolution administrative et politique (1792-1814)” dat onlangs verscheen in de Annales de la Société archéologique de Namur (t. 95, 2021, blz. 285-309) bekijkt het onderwerp op basis van een collectie gedrukte officiële stukken uit die periode. Wil je de publicatie bestellen? Stuur een mailtje naar SAN.
Inventarissen
De inventarissen zijn te koop in het Rijksarchief Namen, het Algemeen Rijksarchief of via publicat@arch.be. Je kan ze ook gratis raadplegen via onze online zoekomgeving of via onze webshop.
NIEBES Pierre-Jean, Inventaires des archives du département de Sambre-et-Meuse et des institutions provisoires antérieures (1791-1814), reeks Inventarissen Rijksarchief te Namen nr. 136, publicatie nr. 5970, Algemeen Rijksarchief, Brussel, 2019, € 20.
De inventarissen online raadplegen
- Archives du Comité représentatif des mayeurs du plat pays de la province de Namur (1794-1795, 23 artikels)
- Archives de l’Administration générale de la Province de Namur (1794, 5 artikels)
- Archives de l'Administration d’arrondissement de Namur (1794-1796, 69 artikels)
- Archives de l'Administration centrale du département de Sambre-et-Meuse (1795-1800, 953 artikels, 26 strekkende meter)
- Archives de la Préfecture du département de Sambre-et-Meuse (1799-1814, 2.070 artikels, 35 strekkende meter)
- Collection d'imprimés officiels de la période française à Namur
