De gerechtelijke politie bij de parketten (GPP) werd kort na de Eerste Wereldoorlog opgericht bij wet van 7 april 1919, net geen 100 jaar geleden, en is in 2000 in het kader van de politiehervorming opgeheven en overgeheveld naar de gerechtelijke diensten van de federale politie.

Een belangrijke drijfveer voor de oprichting van de gerechtelijke politie waren de rondtrekkende, gewelddadige dievenbendes die bepaalde streken in ons land onveilig maakten en een ware angstgolf bij de bevolking veroorzaakten. Dergelijke bendes profiteerden van het machtsvacuüm dat door de oorlog was ontstaan. Die naoorlogse onveiligheidssituatie maakte de oprichting van een gespecialiseerd politiekorps dat over de gemeentegrenzen heen kon opereren noodzakelijk.

De voornaamste taak bestond erin gemeenrechtelijke misdrijven op te sporen en bewijzen te verzamelen in opdracht van de procureur des Konings of de onderzoeksrechter. De gerechtelijke politie verrichtte onderzoek naar moord en doodslag, brandstichting, brandkastkraken, opzienbarende kunstdiefstallen (zoals de diefstal van het paneel van De rechtvaardige rechters van het Lam Gods), illegale gokwedstrijden en kansspelen, fraude en oplichting, uitgifte van valse bankbiljetten, verdachte overlijdens, enz. In de inventaris van GPP Gent zijn de onderzoeksdossiers beschreven die over deze zaken zijn aangelegd.

De archieven van de brigades van de GPP bevatten echter ook andere soorten dossiers. Minder bekend is dat de gerechtelijke politie ook belast was met het monitoren van groeperingen en personen die een gevaar vormden voor de inwendige en uitwendige veiligheid van de staat. Hiertoe kon de gerechtelijke politie inlichtingen inwinnen, gegevens van persoonlijke aard verwerken en documentatie bijhouden. De GPP verrichtte onderzoek naar extremistische groeperingen en personen, zowel van linkse als rechtse signatuur, en volgde vreemdelingen en migranten die verdacht werden van subversieve activiteit of spionage. In de inventarissen zijn honderden dossiers beschreven van verdachte personen, groeperingen, verenigingen en vennootschappen. De leden van de GPP woonden meetings bij, schaduwden verdachte personen en gebruikten informanten. In bepaalde gevallen gingen ze over tot huiszoekingen en namen ze drukwerk en bezwarend materiaal in beslag. Daarnaast baseerden ze zich op de pers en op informatie die ze kregen van andere politie- of inlichtingendiensten.

De dossiers handelen over de meest uiteenlopende zaken met betrekking tot de openbare orde en de staatsveiligheid: stakingen, betogingen, wapensmokkel, bomaanslagen, sabotage aan schepen, communistische en anticommunistische bewegingen, joodse organisaties, Vlaams-nationalistische agitatie, collaboratie en repressie, oorlogsmisdaden, vreemdelingen, terrorisme enz.

Aangezien alle documenten jonger zijn dan 100 jaar is voor de raadpleging steeds de schriftelijke toelating vereist van de bevoegde procureur-generaal, zoals dat het geval is voor alle gerechtelijke archieven in strafzaken.

De inventarissen werden op 14 december 2018 voorgesteld op de studiedag De archieven van de misdaad in het STAM, waar momenteel ook de tentoonstelling Het museum van de misdaad te bezoeken is, gebaseerd op de collectie van het museum van de gerechtelijke politie.

De inventarissen

De inventarissen kunnen via de webshop gratis worden gedownload in pdf-formaat. Wil je liever een papieren versie? Kom dan langs in het Rijksarchief te Antwerpen-Beveren, in het Rijksarchief te Gent of in de archiefwinkel van het Algemeen Rijksarchief, of plaats je bestelling via publicat@arch.be.

DROSSENS Paul, Inventaris van het archief van de gerechtelijke politie bij het parket van de procureur des Konings van Antwerpen (PK Antwerpen 2001 C) 1919-1999, Reeks Inventarissen Rijksarchief te Antwerpen nr. 102, Publicatie 5908, Algemeen Rijksarchief, Brussel, 2018, € 20,00 (+ eventuele verzendingskosten).
De inventaris downloaden via onze webshop? Klik hier.

DROSSENS Paul en VELLE Karel, Inventaris van het archief van de gerechtelijke politie bij het parket van de procureur des Konings van Gent 1919-2001, Reeks Inventarissen Rijksarchief te Gent nr. 150, Publicatie 5936, Algemeen Rijksarchief, Brussel, 2018, € 7,00 (+ eventuele verzendingskosten).
De inventaris downloaden via onze webshop? Klik hier.