Inhoud

Wie in het ancien régime voor een ernstig misdrijf werd vervolgd, een zware straf had gekregen of riskeerde, kon daarvoor gratie vragen aan de vorst. Het Rijksarchief bewaart duizenden pardonbrieven, die door de Bourgondische en Habsburgse vorsten aan hun onderdanen werden verleend. Deze verzameling behoort tot de meest prominente vroegmoderne archiefreeksen in het Rijksarchief, niet alleen omwille van haar juridische betekenis en de rijkdom van de narratieve structuren van deze archieven, maar ook omwille van de uitzonderlijk lange tijdspanne die ze bestrijkt.

Het relaas van het misdrijf – doodslag, fraude, schaking, een religieuze overtreding, ambtsmisbruik, … – staat vaak tot in de details opgetekend. De levendige verhalen over conflicten, geweld en ontwrichting van het dagelijkse leven bieden een unieke blik op alledaagse lokale geschiedenis. Deze rijke, nauwelijks ontgonnen bronnen laten ook toe om nieuw licht te werpen op de machtsstructuren en de sociale verhoudingen en op de ontwikkeling van het strafrecht in de vroegmoderne Nederlanden. Op basis van de gedetailleerde verhalen beschreven in de gratiebrieven, willen we het discours en de gerechtelijke strategieën van de daders reconstrueren en nagaan hoe zij omgingen met de wraakacties van de (familie van de) slachtoffers, die zich soms verzetten tegen de toekenning van een gratie. Ook de machtsstructuren achter de gratieverlening brengen we in kaart, om aan te tonen hoe de verlening van genade ook een element was van conflictbeheersing op momenten van sociale en politieke disruptie. De verborgen verhalen in deze gratiebrieven zijn van belang voor verschillende historische disciplines, in zonderheid ook voor lokale historici en genealogen.

Het PARDONS-project zorgt voor de ontsluiting, de valorisatie en de wetenschappelijke studie van deze unieke collectie gratiebrieven. Daarvoor doet het onderzoeksteam een beroep op burgerwetenschappers, die meehelpen met de transcriptie en ontsluiting van deze omvangrijke bronnenreeks. Na digitalisering, beschrijving en transcriptie worden zowel de beelden van de bronnen als de transcripties gevaloriseerd op een website, die aan een breed publiek toegang verleent tot deze fascinerende bronnen.

Partners

PARDONS is een vierjarig onderzoeksproject (2021-2025) gefinancierd door BELSPO in het kader van BRAIN-be 2.0 en uitgevoerd door een team van onderzoekers van het Rijksarchief, UCLouvain en KU Leuven.

Coördinatoren van het project zijn Lieve De Mecheleer (Rijksarchief), Xavier Rousseaux en Quentin Verreycken (UCLouvain) en Hans Cools en Violet Soen (KULeuven). Histories vzw, platform voor erfgoedvrijwilligers, participeert in het burgerwetenschapsluik van het project.

Medewerkers

Een team van drie onderzoekers staat in voor de uitvoering van het project:

• Dr. Gert Gielis (Algemeen Rijksarchief Brussel)
• Dr. Luke Giraudet (UCLouvain)
• Dra. Gabrielle Bertrand (KULeuven)

Wetenschappelijk comité

Het Wetenschappelijk comité is samengesteld uit:

• Demaret Nathalie, Fédération Wallonie-Bruxelles – Direction du Patrimoine culturel
• Nassiet Michel, Professor, Université d’Angers, TEMOS CNRS UMR 9016
• Waddel Brodie, Senior Lecturer, Birckbeck, University of London
• Wuyts Eva, Histories vzw

Nieuws

Links

• Word PARDONS-vrijwilliger en help mee gratiebrieven te ontsluiten!
• De registers van de Raad van Brabant: een databank in opbouw
• Online raadpleging van het archief van de Rekenkamers
• Transkribus: historische documenten herkennen, transcriberen en doorzoeken met de kracht van AI
• PARDONS neemt de eerste horde: Brabantse gratiebrieven geïndexeerd
• Transkribus en tekstherkenning: het Rijksarchief is lid geworden van READ-COOP

We posten op Facebook regelmatig een pardonverhaal dat tot de verbeelding spreekt en je meeneemt naar een andere tijd en wereld:

• Juwelendiefstal in het paleis
• Kermisruzie tussen rivaliserende dorpen
• Een dramatische geboorte
• Een bouwovertreding met grote gevolgen
• Een inbraak en een uitbraak
• Heimelijke afspraakjes
• Voetjes in het vuur
• Het onrecht van Jacquette
• Gratie op Goede Vrijdag

Update pagina: 19 april 2023