Al in 1950 publiceerde Robert Van Passen een inventaris van de oude kaarten en plattegronden in het archief van de Antwerpse Onze-Lieve-Vrouwekerk. Toen ging het over 66 kaarten van de bezittingen van het kapittel, de diverse kapelanieën en het bisdom. Naderhand groeide de verzameling aan door toevoeging van kaarten uit het archief van het bisdom Antwerpen en door overdrachten vanuit het aartsbisdom Mechelen – een voorlopig laatste maal in 2023 – zodat er nu precies 120 nummers zijn. Naar aanleiding van de overbrenging van het Kathedraalarchief naar het Rijksarchief Antwerpen in 2014 vervaardigde archivaris dr. Jos Van den Nieuwenhuizen een bijgewerkte overdrachtslijst c.q. inventaris. Michel Oosterbosch heeft alle kaarten opnieuw ter hand genomen, wat nu resulteert in een herziene, geactualiseerde en aangevulde inventaris.

Het merendeel van de kaarten is opgemaakt op vraag van het kapittel. Daarnaast zijn er 32 kaarten die afkomstig zijn van het bisdom en 6 van het Antwerpse begijnhof. Buitenbeentjes zijn 2 kaarten van goederen in Lier van respectievelijk de Sint-Bernardsabdij en de priorij van Korsendonk. Eén kaart kan op grond van het schrift worden toegewezen aan de 15de eeuw, 26 kaarten zijn te situeren in de 17de eeuw (1629-1700) en 87 dateren uit de 18de eeuw. Daarbij zitten kopieën of uittreksels van oudere kaarten. Alle kaarten houden uiteraard op de één of andere manier verband met het goederenbeheer van de diverse archiefvormers. Aangezien die goederen behoorlijk verspreid lagen, bestrijken de kaarten uiteenlopende lokaliteiten, vooral binnen maar ook buiten de huidige provincie Antwerpen.

Het kapittel zelf heeft er kennelijk nooit behoefte aan gehad om een kaartboek te laten vervaardigen. Minder bekend is dat de meiers van de gemeenschap der kapelanen het in 1781 wel opportuun achtten om landmeter Petrus Josephus Govaerts te belasten met het aanleggen van een kaartboek van de goederen der kapelanen, dat als visuele ondersteuning fungeerde bij twee registers van inkomsten van hoven en gronden buiten Antwerpen. Ook de kleine kanunniken beschikten over een kaartboek, zij het als aanhangsel van een register van goederen, inkomsten en lasten. De kaarten in deze twee kaartboeken zijn als bijlage bij de inventaris beschreven. De inventaris wordt vervolledigd door een concordans en indices van de opdrachtgevers, de landmeters en de plaatsnamen.

Een aantal kaarten is gereproduceerd in Op geestelijke gronden: Kaarten van het bisdom Antwerpen en het Onze-Lieve-Vrouwekapittel en de kloosters van Terzieken en Falcon te Antwerpen 1550-1791, van de hand van Erik Houtman en Marie-Juliette Marinus, dat in 2009 verscheen in de reeks Cartografische en iconografische bronnen voor de geschiedenis van het landschap in België en dat nog steeds verkrijgbaar is via de publicatiedienst van het Rijksarchief.

Vanzelfsprekend is het de bedoeling om de kaarten, indien nodig na restauratie, zo snel mogelijk digitaal beschikbaar te stellen. Na digitalisering zullen ze niet meer aangevraagd kunnen worden in de leeszaal.

De inventaris

De inventaris, alleen elektronisch beschikbaar, is online raadpleegbaar via de link op de titel.

OOSTERBOSCH Michel (bewerkt en aangevuld door), Inventaris van het archief van Onze-Lieve-Vrouwekapittel en -kathedraal te Antwerpen: Verzameling Kaarten (15de-19de eeuw), reeks Inventarissen Rijksarchief te Antwerpen nr. 114, publicatie nr. 6443, Algemeen Rijksarchief, Brussel, 2024.