Sinds de jaren 1930 behoort internering tot het strafrechtelijke instrumentarium. De uitvoering ervan werd toevertrouwd aan speciale commissies die werden ingesteld bij de psychiatrische afdelingen van de gevangenissen, sinds 1964 ‘commissies tot bescherming van de maatschappij’ genoemd. Alle Oost- en West-Vlaamse interneringen ressorteerden onder de bevoegdheid van de Gentse commissie, waarvan nu 60 meter archief is ontsloten.
“Krankzinnige, geestesgestoorde of -zwakke” personen die strafbare feiten pleegden, werden aan het begin van de 20ste eeuw volgens art. 71 van het Strafwetboek ontslagen van vervolging en gecolloqueerd in “psychiatrische asielen”. De wet van 9 april 1930 bracht hierin verandering en voegde internering aan het strafrechtelijke instrumentarium toe: een veiligheidsmaatregel die de maatschappij moet beschermen tegen “abnormalen” en gewoontemisdadigers. De uitvoering van de internering werd toevertrouwd aan speciaal hiertoe in het leven geroepen commissies, die werden ingesteld bij de psychiatrische afdelingen van de gevangenissen. In 1964 wijzigde hun naam in commissies tot bescherming van de maatschappij.
Alle door het gerecht geïnterneerde mannen en vrouwen in Oost- en West-Vlaanderen ressorteerden onder de bevoegdheid van de Gentse commissie. De commissie was bevoegd voor de aanwijzing van de inrichting waar zij geïnterneerd dienden te worden. Zij besliste daarnaast over de overbrenging naar een andere inrichting en over de invrijheidstelling op proef of de definitieve invrijheidstelling.
Het archief
De voornaamste reeksen die werden gecreëerd door de commissie zijn de notulen en de dossiers van de geïnterneerden. Beide reeksen zijn in deze inventaris tot 1992 beschreven.
Elk dossier bevat de beslissingen van de commissie, de beschikking tot internering, de uiteenzetting van de feiten die aanleiding hebben gegeven tot de internering, informatie over het gerechtelijk verleden, deskundigenverslagen en psychiatrische rapporten over de geestestoestand van de geïnterneerde tijdens zijn opsluiting en stukken over reclassering. Doorgaans is ook het opsluitingsdossier bij het dossier van de commissie gevoegd, evenals het moreel dossier én het antropologisch-medisch dossier van de geïnterneerde. Hierin zitten vooral administratieve documenten over de hechtenis, zoals tuchtbriefjes, fiches van de bezoekers, de morele boekhouding, medische informatie (van fysieke en psychische aard), het sociaal dossier met enquêteverslagen en foto’s van de geïnterneerde.
Onderzoeksmogelijkheden
Voor onderzoek from below zijn vooral de door de geïnterneerden zelf opgestelde documenten van belang. Met name hun brieven en verzoekschriften aan de gevangenisdirecteur of voorzitter van de commissie waarin zij hun gedrag en handelingen verklaren en rechtvaardigen geven ons een inkijk in het beeld dat geïnterneerden van zichzelf hebben.
Op basis van deze dossiers kan de penitentiaire loopbaan van een geïnterneerde worden gereconstrueerd. Meer algemeen leveren ze ook een bijdrage aan de geschiedenis van de psychiatrie en maken ze het mogelijk onderzoek te verrichten naar (de evolutie in) de manier waarop geïnterneerden doorheen de 20ste eeuw zijn geobserveerd en behandeld.
Aangezien dit archief zeer gevoelige persoonsinformatie bevat en strafrechtelijke materie betreft, is voor de raadpleging ervan steeds de schriftelijke toelating vereist van de procureur-generaal bij het hof van beroep van Gent.
De inventaris
De inventaris is raadpleegbaar via onderstaande links.
DROSSENS Paul, Inventaris van het archief van de commissie tot bescherming van de maatschappij van Gent (1931-2002), reeks Inventarissen Rijksarchief te Gent nr. 174, publicatie nr. 6400, Algemeen Rijksarchief, Brussel, 2023, gratis (enkel in elektronische versie).
