Rijksarchief in België

Ons collectief geheugen !

FR | NL | DE | EN
Menu

Loyaliteitsconflicten aan de basis. Kerkelijke litigiositeit voor de Raad van Brabant in de 18de eeuw

Texte petit  Texte normal  Texte grand

Inhoud

Met een omvang van meer dan 2,5 strekkende km vormt het archief van de Raad van Brabant niet alleen op nationaal, maar ook op Europees niveau een van de belangrijkste vroegmoderne rechtbankarchieven. Maar ondanks de grote historische waarde ervan was tot voor kort slechts een klein gedeelte van de vele duizenden procesdossiers uit dit bestand – in de 19de eeuw onderverdeeld in thematische reeksen – op een wetenschappelijke manier toegankelijk gemaakt. Recent vond de inventarisatie van deze waardevolle bronnen echter een tweede adem, wat reeds in verschillende nieuwe toegangen resulteerde. Dit onderzoeksproject sluit hierbij aan.

Dankzij een gehonoreerde projectaanvraag voor een doctoraatsbeurs van het Federaal Wetenschapsbeleid kon het Rijksarchief in februari 2012 een onderzoeker in dienst nemen voor het maken van een proefschrift over ‘procescultuur’ bij de clerus voor de Raad van Brabant in de 18de eeuw.

Het project beslaat twee delen. In een eerste fase werden de zogenaamde ‘processen van de geestelijkheid’ geïnventariseerd voor wat betreft de periode 1700-1749. Deze ontsloten reeks zal vervolgens fungeren als basis voor het kwalitatief in kaart brengen van de litigiositeit die de Brabantse clerus voor de gewestelijke justitieraad tentoonspreidde. Zeker vanaf het midden van de 17de eeuw liet deze belangrijke maatschappelijke groep immers almaar meer de bisschoppelijke officialiteiten, waar ze grotendeels onder ressorteerde, links liggen om haar gelijk te halen voor wereldlijke gerechtshoven in het kader van tiendenconflicten, benoemings- en erfenisdisputen of jurisdictiegeschillen. Deze kanteling in de machtsverhouding tussen kerkelijke en wereldlijke rechtbanken vormt een essentiële, maar nog nauwelijks bestudeerde factor in het secularisatieproces in de 18de eeuw.

Daarnaast ambieert het project ook de bemiddelaarsrol te belichten van vele parochiegeestelijken in de lokale vroegmoderne samenleving. Velen van hen traden op als spreekbuis voor hun parochianen wanneer conflicten met de plaatselijke tiendheffer of dorpsheer de kop opstaken. Deze cruciale functie van de vroegmoderne geestelijkheid werd reeds voor andere Europese regio’s bestudeerd maar kreeg voor de Zuidelijke Nederlanden amper aandacht. Tenslotte zal er worden nagegaan in welke mate de processen voor een justitieraad zoals de Raad van Brabant bijdroegen tot de kerkelijke hervormingsmaatregelen die Maria Theresia en Jozef II in de tweede helft van de 18de eeuw doorvoerden en de maatschappelijke veranderingen die uiteindelijk leidden tot de verdamping van het ancien régime.

Partners

Dit onderzoek werd mogelijk gemaakt dankzij een doctoraatsbeurs van het Federaal Wetenschapsbeleid.

De begeleidingscommissie van het doctoraat bestaat uit prof. dr. Eddy Put (promotor KU Leuven), dr. Harald Deceulaer (co-promotor ARA) en prof. dr. Luc Duerloo (referent UA).

Medewerkers

Dr. Tom Bervoets (ARA)

Publicaties

T. BERVOETS, 'Een sluipende ‘secularisering'? De Brabantse parochiegeestelijkheid voor de Raad van Brabant in de eerste helft van de 18de eeuw', in
H. DECEULAER, S. DUBOIS en L. PUCCIO, From case to file! Ancien Régime Case Files and their Prospects for Historical Research : Proceedings of the Workshop held at the State Archives in Belgium (11-03-2013) = L’affaire est dans le sac! Dossiers de procès d’Ancien Régime et perspectives de recherche historique : Actes de la journée d’étude tenue aux Archives générales du Royaume (11-03-2013) = Het pleit is in den zak! Procesdossiers uit het ancien régime en hun perspectieven voor historisch onderzoek : Acta van de studiedag gehouden op het Algemeen Rijksarchief (11-03-2013), Algemeen Rijksarchief, Studia 148, Brussel, 2014, pp. 165-174.

T. BERVOETS, 'De Pitzemburgcommanderij in Mechelen en haar juridische conflicten in de achttiende eeuw. Enkele dossiers uit het archief van de Raad van Brabant, processen van de clerus', in Lokaal en internationaal: de archivaris tussen geschiedenis en maatschappij. Du local à l’international. Le rôle des archivistes pour l’histoire et la société. Liber Amicorum Michel Van der Eycken, Algemeen Rijksarchief, Studia 153, Brussel, 2015, pp. 221-228.

T. BERVOETS, Inventaris van het archief van de Raad van Brabant processen van de clerus, 1700-1749 (in voorbereiding).

Nieuws

Momenteel geen nieuws over dit lopend onderzoek.
www.belspo.be www.belgium.be e-Procurement