Contact:
Bagattenstraat 439000 Gent
Hoe te bereiken ?T : +32 (0)9 265 76 70
F : +32 (0)9 265 76 79
rijksarchief.gent@arch.be
Openingsuren:
- Open op dinsdag, woensdag en donderdag: 9u tot 16u30
- In juli en augustus: van 9u tot 12u en van 13u tot 16u30
- Gesloten op maandag, vrijdag, zaterdag, zondag, feest- en brugdagen (en tijdens de bestandscontroleweek)
- De leeszaal van het Rijksarchief Gent is enkel toegankelijk op afspraak. Reserveer jouw plaats in het Rijksarchief te Gent via e-mail, minstens twee werkdagen voor de gewenste bezoekersdatum.
Op Erfgoeddag 2024 kan je in het Rijksarchief Gent een tentoonstelling bezoeken die licht werpt op middeleeuwse sporen van thuis en huiselijkheid, maar ook op de bijzondere collecties charters die na heel wat omzwervingen doorheen de geschiedenis vandaag ‘thuis’ zijn in het Gentse Rijksarchief.
Gentenaars opgelet! Wie op zoek is naar een 18de-eeuwse bouwaanvraag van een pand in bv. de Savaanstraat of de Nederkouter zou dit sinds kort wel eens kunnen vinden in onze online zoekomgeving. Het gebied dat zich grofweg uitstrekte van aan de Sint-Pietersabdij tot de Ketelpoort was tijdens het ancien régime immers geen stadsgrond, maar behoorde tot de jurisdictie van de heerlijkheid van de Sint-Pietersabdij.
De chartercollectie van de graven en gravinnen van Vlaanderen (1086-1559) staat centraal in het REIGN-project. Deze rijke verzameling behoort tot de top van het middeleeuwse patrimonium van de Lage Landen en vormt de historische kerncollectie van het Rijksarchief Gent. Ze bevat een schat aan informatie over de politieke, economische en culturele geschiedenis van Vlaanderen, maar ook van andere gebieden waarmee het graafschap in contact stond. Het REIGN-project wil deze collectie beter toegankelijk en bekend maken. Enter de REIGN-blog!
Hoven en rechtbanken zijn wettelijk verplicht hun archieven na selectie over te brengen naar het Rijksarchief. Zo kwam recent het archief van de correctionele rechtbank van Dendermonde in het Rijksarchief Gent terecht, waar het werd ontsloten voor onderzoek.
Op maandag 5 februari nam het Rijksarchief tijdens een feestelijke academische zitting na ruim 18 jaar afscheid van Karel Velle als Algemeen Rijksarchivaris. Zowel het personeel van alle Rijksarchiefvestigingen als tal van vertegenwoordigers van het Federaal Wetenschapsbeleid en van partnerinstellingen uit binnen- en buitenland, vrienden en familie tekenden present en gaven Karel Velle een bijzonder hartelijk afscheid.
Eind december 2023 werden enkele archiefbestanden van kerkelijke archiefvormers uit de regio Aalst van het Stadsarchief Aalst naar het Rijksarchief Gent overgebracht. Concreet gaat het om het archief uit het ancien régime (tot ca. 1796) van de Sint-Maartenskerk en het Sint-Maartenskapittel, de archieven van de kerkfabrieken en parochies Baardegem, Erembodegem, Gijzegem, Herdersem, Hofstade, Meldert, Moorsel, Nieuwerkerken, het archief van het Onze-Lieve-Vrouwhospitaal, het Sint-Katharinabegijnhof, de abdij ten Rozen en de archiefbestanden van de Aalsterse jezuïeten, karmelieten en willelmieten, samen goed voor ongeveer 19 strekkende meter archief.
Sinds de jaren 1930 behoort internering tot het strafrechtelijke instrumentarium. De uitvoering ervan werd toevertrouwd aan speciale commissies die werden ingesteld bij de psychiatrische afdelingen van de gevangenissen, sinds 1964 ‘commissies tot bescherming van de maatschappij’ genoemd. Alle Oost- en West-Vlaamse interneringen ressorteerden onder de bevoegdheid van de Gentse commissie, waarvan nu 60 meter archief is ontsloten.
OPGELET! Zes maanden na de lancering van onze nieuwe genealogische website, op maandag 17 juli 2023, zullen zoals aangekondigd de huidige inventarissen (geordend per provincie en gemeente) van de gedigitaliseerde parochieregisters en registers van de burgerlijke stand offline worden gehaald. De gedigitaliseerde registers zijn vanaf dan enkel via de nieuwe genealogische website raadpleegbaar. Concreet betekent dit dat de huidige URL’s zullen verdwijnen.
De meer dan 4.000 charters van het graafschap Vlaanderen, bewaard in het Rijksarchief Gent, behoren tot de rijkste chartercollecties van België. Archivarissen, destijds allemaal mannen, die zich in de loop van de 19de eeuw over deze oorkonden bogen, benoemden ze als ‘chartes des comtes de Flandres’. Toch is de collectie niet enkel terug te brengen tot de activiteiten van de ‘comtes’, maar evenzeer tot die van de ‘comtesses’! Tijd dus voor een update in de naamgeving: het REIGN-project ambieert immers de ontsluiting van deze collecties naar 21ste-eeuwse normen.
Op 9 juni is het Internationale Archiefdag: hét moment om eens stil te staan bij een vraag die we héél vaak krijgen… Waarom digitaliseert het Rijksarchief niet alles? Ontdek in deze video onze drie antwoorden!
Ook wie ziende blind is, kan er niet omheen: de maatschappelijke betekenis van archieven groeit. Dat blijkt onder meer uit een toename van het aantal parlementaire vragen over onze werking, maar er zijn nog tal van andere factoren. Ontdek ze in het jaarverslag 2022: een bloemlezing van de uiteenlopende activiteiten van het Rijksarchief. Onze taken zijn divers, maar bevatten tegelijk een rode draad: het beschikbaar maken van zoveel mogelijk betrouwbare informatie voor zoveel mogelijk mensen. Dat is het streefdoel van alle 272 medewerkers, of ze nu voor of achter de schermen werken. Samen zorgden ze voor de verwerking van meer dan 12 km nieuwe archieven, wat het totaal op ruim 385 km beheerd analoog archief brengt. Meer dan 5,5 km archief werd raadpleegbaar gemaakt via inventarissen en andere archieftoegangen. Tijdens meer dan 2 miljoen bezoeken aan onze online zoekomgeving werden meer dan 100 miljoen pagina's geconsulteerd. Maar 2022 bracht ook (nieuwe) uitdagingen en bezorgdheden met zich mee.
Het archief(je) van de heer en de schepenbank van Nieuwland, dat recent in het Rijksarchief Gent werd geïnventariseerd, bevat niet alleen renteboeken en financiële documenten zoals eigendomstitels en leenverheffingen, maar ook een bijzondere reeks geregistreerde akten en contracten, vanaf het eerste kwart van de 15de eeuw tot 1794. Waardevol bronnenmateriaal om transacties van gronden, huizen, … in deze specifieke zone van de Gentse binnenstad te achterhalen!
De gevangenis van Oudenaarde kent een bewogen geschiedenis. Het archief van de oude gevangenis ging integraal verloren in november 1918. In 1999 werd een deel van het archief van na 1918 naar het Rijksarchief Gent overgebracht en geïnventariseerd, maar de belangrijkste bronnen bleven nog jaren achter. In 2022 werd ook het resterende deel overgebracht naar het Rijksarchief Gent en daar ontsloten voor onderzoek. De inventaris is intussen beschikbaar.
Goed nieuws voor doorwinterde genealogen en al wie op zoek wil gaan naar sporen van zijn of haar voorouders: de nieuwe website met de genealogische bronnen van het Rijksarchief staat online! De zoekrobot bevat ruim 38,6 miljoen pagina's met geboorte-, doop-, huwelijks-, overlijdens- en begrafenisakten evenals de tienjarige tafels voor heel België. Alle bronnen zijn gratis raadpleegbaar. We hopen dat deze langverwachte lancering alle verwachtingen inlost!
Vanaf donderdag 1 december 2022 is de leeszaal van het Rijksarchief Gent open op dinsdag, woensdag en donderdag. De leeszaal van het Rijksarchief Gent is enkel toegankelijk op afspraak. Reserveer je plaats minstens twee werkdagen op voorhand.
Het is zover: de eerste titel van ‘Beste paleograaf van Vlaanderen en Nederland’ werd zaterdag 1 oktober 2022 uitgedeeld! Het werd een bijzonder pittige finale in het Utrechts Archief. De 34 finalisten moesten zich onder meer door een logboekfragment over een kaping op zee worstelen, neergeschreven in 1703 door een Brugs-Amsterdamse kapitein.
In het kader van de lancering van een nieuwe genealogische zoekwebsite in het najaar van 2022 zullen bepaalde gedigitaliseerde parochieregisters of registers van de burgerlijke stand tijdelijk niet beschikbaar zijn. Zes maanden na de lancering van deze nieuwe website zullen de huidige inventarissen in de zoekrobot (geordend per provincie en gemeente) offline worden gehaald. De gedigitaliseerde registers zullen dan nog enkel via de nieuwe genealogische website raadpleegbaar zijn. Concreet betekent dit dat de huidige URL’s op termijn zullen verdwijnen. Heb je links naar deze registers verwerkt in een stamboom of op een website? Dan zullen deze na de lancering van de nieuwe website aangepast moeten worden. We doen er alles aan om de overgang zo vlot mogelijk te laten verlopen en danken je alvast voor je begrip.
Het bronnenmateriaal dat in het Rijksarchief wordt bewaard, bevat een schat aan informatie voor genealogisch en (lokaal) historisch onderzoek. Na het succes van een eerste lessenreeks over 19de-eeuws archief in 2018-2019 gaan we nu aan de slag met materiaal van vóór de Franse Revolutie. Daarbij komen heel wat documenten aan bod die al online beschikbaar zijn. Tijdens de workshops geeft een medewerker van het Rijksarchief je telkens praktische informatie voor het gebruik van het bronnentype in kwestie.
Op zaterdag 1 oktober 2022 vindt de finale van de eerste Vlaams-Nederlandse paleografiewedstrijd plaats in Utrecht, dat dit jaar 900 stadsrechten viert. Paleografie (het kunnen lezen van oude handschriften) is niet alleen belangrijk voor onderzoekers, het is ook gewoon spannend voor iedereen die van geschiedenis en taal houdt. Wie wordt de beste paleograaf van Vlaanderen en Nederland?
“Het laatste waar men aan denkt, zijn de geschriften”. Zoniet voor Geert, Marc en Julien Van Bockstaele. Ruim 20 jaar lang speurden ze in kelders, op zolders, in pastorieën, …. naar de moderne kerkarchieven van Oost-Vlaanderen. Het resultaat? Volledige prospectie en in de meeste gevallen eveneens inventarisatie van de 427 kerkarchieven uit het bisdom Gent! Eerder dit jaar was hun titanenwerk al onderwerp van een tentoonstelling in de Sint-Niklaaskerk in Gent, maar na de nodige COVID-verschuivingen kregen ze nu ook eindelijk de feestelijke academische zitting die ze verdienden. Evidente sprekers binnen het thema 'kerkarchief' wisselden af met lezingen/getuigenissen van “archiefgebruikers” uit diverse hoeken. Wat doen mensen in de leeszaal van het Rijksarchief Gent (en daarbuiten) met geïnventariseerde kerkarchieven?
Het onderzoeks- en valorisatieproject OUTLAW (over strafrechtelijke archieven, gevangenissen & outsiders), gefinancierd door BELSPO in het kader van het onderzoeksprogramma BRAIN-be 2.0, is een samenwerking tussen het Rijksarchief, UGent en Histories vzw, maar kan ook jouw hulp gebruiken! OUTLAW is op zoek naar vrijwilligers om de gegevens van ongeveer 150.000 gevangenen in te voeren in een databank. Het gaat om veroordeelde mannen en vrouwen die in de 19de en het begin van de 20ste eeuw hun straf uitzaten in één van de vele Belgische gevangenissen.
De voorbije jaren zijn ruim 2.000 visuele pareltjes uit de collectie van het Rijksarchief Gent aan de online zoekomgeving van het Rijksarchief toegevoegd. Tijd om enkele van die pareltjes eens onder de aandacht te brengen.
In de loop der eeuwen gingen vele archieven die eigenlijk in het Rijksarchief thuishoren om de meest uiteenlopende redenen 'verloren'. Het Rijksarchief zet zich actief in om deze verloren gewaande publiekrechtelijke archieven maximaal op te sporen. Zo werden onlangs enkele loten middeleeuwse charters die door een veilinghuis te koop werden aangeboden, op vraag van het Rijksarchief uit de veiling gehaald en via de politie van Eigenbrakel gerecupereerd.
Toen iets meer dan twee jaar geleden de eerste lockdown zich aandiende, werd zoals in alle Rijksarchieven ook in het Rijkarchief Gent de omschakeling naar meer telewerk gemaakt. Als resultaat daarvan, konden grote stappen worden gezet in de zogenoemde “retroconversie”, het omzetten van de bestaande leeszaaltoegangen naar digitale en online doorzoekbare exemplaren. Met hulp van de afdeling DiVa konden op deze manier heel wat archiefinventarissen snel in de zoekrobot worden ingevoerd. Maar een aantal moeilijke gevallen (toegangen met veel kruisverwijzingen naar andere bestanden bijvoorbeeld) bleef voor hoofdbrekens zorgen. Voor twee van deze “lastigaards” werd de klus (integratie in de zoekrobot) recent evenwel geklaard!
In januari 2019 kondigde het Rijksarchief Gent een groot avontuur aan: de restauratie en herverpakking van de chartercollectie van de Graven van Vlaanderen. Niet minder dan 4.055 bestanddeelnummers werden de afgelopen jaren dankzij de financiële steun van het Fonds Baillet Latour gereinigd, waar nodig behandeld of hersteld en vakkundig herverpakt. Na drie jaar uithuizigheid zorgde de terugkeer van de charters voor een blij en langverwacht weerzien in het Rijksarchief Gent!
Op donderdag 10 maart 2022 besliste de Internationale Archiefraad (ICA), waarvan het Rijksarchief een van de stichtende leden is, om alle betrekkingen op te schorten met de vier Russische en Wit-Russische overheidsinstellingen die momenteel lid zijn van de ICA.
Het Rijksarchief draagt het standpunt van het federaal Wetenschapsbeleid (Belspo) inzake de huidige situatie in Oekraïne mee uit. Alle federale wetenschappelijke instellingen willen collectief hun volwaardige en volledige solidariteit betuigen met de Oekraïense wetenschappelijke en culturele gemeenschap. Specifiek voor de archiefsector onderschrijft het Rijksarchief als stichtend lid de steunbetuiging van de International Council on Archives (ICA) aan de collega's uit de Oekraïense archiefsector.
Op 14 februari 2022 werd de symbolische kaap gerond van 10.000 volgers op de Franstalige Facebook-pagina van het Rijksarchief! Ook aan Nederlandstalige zijde volgen duizenden mensen het reilen en zeilen in het Rijksarchief: enorm motiverend voor iedereen die met hart en ziel mee aan de kar trekt. Dankjewel daarvoor!
- Nog geen volger van het Rijksarchief? Klik snel op "Vind ik leuk" op onze Facebook-pagina om op de hoogte te blijven van al het laatste nieuws uit het Rijksarchief!
- Wél al een volger van het Rijksarchief? Aarzel niet om ons via Facebook te laten weten naar welke informatie/berichten je op zoek bent!
Eind januari bereikte ons het droevige nieuws dat dr. Ernest Persoons, ere-Algemeen Rijksarchivaris, overleden is in het WZC Sint Bernardus in Bertem. Het Rijksarchief herinnert en eert Ernest Persoons als een civil servant in de beste betekenis van het woord.
Sinds 2013 hebben de archiefploegen van SATURN al ruim 30 kilometer archief van de FOD Financiën verwerkt. Wegens succes wordt de samenwerking tussen het Rijksarchief en de FOD Financiën voor de selectie, inventarisatie en overbrenging van de archieven verlengd tot 2025. Meer nog, omdat er veel extra werk op de plank ligt, wordt het aantal archiefploegen uitgebreid van drie naar vier: één in Vlaanderen, één in Wallonië en twee in Brussel.
Wie in kerkarchieven duikt, komt terecht in het hart van een lokale gemeenschap. Verenigingsleven, foto’s, toespraken, sporen van of over muziekgezelschappen, amateurtheater, sportclubs, het parochiezaaltje, het schoolleven, … Niets kan het dorpsleven of het sociale weefsel van een stadswijk tussen 1800 en pakweg 1980 in een meer kleurrijke vorm weergeven. Ontdek het titanenwerk van de broers Van Bockstaele – volledige prospectie en in de meeste gevallen ook inventarisatie van de 427 kerkarchieven uit het bisdom Gent! – nog tot eind februari in de Gentse Sint-Niklaaskerk!
Door de gezondheidscrisis en de krappe papiermarkt kampen we momenteel met abnormaal lange leveringstermijnen voor zuurvrije archiefomslagen en -dozen. We doen er alles aan om onze klanten zo snel mogelijk van dienst te zijn. Met onze excuses voor het ongemak.
De archieven die het Rijksarchief bewaart, verlaten regelmatig hun vertrouwde depotruimte of leeszaal om tijdelijk bewonderd te worden in musea en expo’s, wereldwijd. Ontdek het verhaal van twee recente bruiklenen van het Rijksarchief Gent!
Het vervolgverhaal over de Gentse charters heeft sinds kort een nieuwe aflevering. Benieuwd naar de laatste update over het wel en wee van één van de kroonjuwelen van het Rijksarchief?
Hoewel de archiefbewaarplaatsen van het Rijksarchief gelukkig volledig gespaard bleven, trof de watersnood heel wat elders bewaarde archieven. Het Rijksarchief heeft tot taak toezicht te houden op de archieven van overheidsdiensten. Deze opdracht bestaat onder meer uit het geven van aanbevelingen inzake conservatie en restauratie, met inbegrip van maatregelen die moeten worden genomen in geval van waterschade. Het Rijksarchief is al sinds 14 juli intens bezig met de opvolging van deze taak.
Foto’s van crime scenes vormen een nog onontgonnen, maar waardevolle bron voor onderzoek naar historische interieurs. Originele foto’s en plattegronden van plaatsen delict in de provincies Oost-Vlaanderen en Antwerpen in de jaren 1920 en ‘30, uit gerechtelijke dossiers die worden bewaard in het Rijksarchief, worden in VANDENHOVE (Gent) voor het eerst vanuit die optiek getoond. Ze bieden een ongecensureerde inkijk in het alledaagse wonen van verschillende bevolkingslagen in diverse woningtypes. De tentoonstelling belicht zowel de oprichting en het vroege functioneren van de gerechtelijke laboratoria van Gent en Antwerpen, als de leefomstandigheden en interieurinrichting tijdens het interbellum.
De archieven uit de regio Dendermonde werden tijdens WO I zwaar geteisterd. Bronnen die de tand des tijds wél overleefden, moeten dus gekoesterd worden. 23 registers van het leenhof van het Land van Dendermonde, bewaard in het Rijksarchief Gent, werden op vraag van een lezer online gezet.
De versoepeling van de raadpleegbaarheid van de registers van de burgerlijke stand (wet van 21 december 2018) is een goede zaak voor het genealogisch onderzoek. De termijn van 100 jaar werd teruggebracht naar 75 jaar voor huwelijksakten en 50 jaar voor overlijdensakten. De voorbije maanden was er nogal wat commotie over het uitblijven van een uitvoeringsbesluit in verband met (1) de afschriften en uittreksels van akten van de burgerlijke stand en (2) de raadpleging voor genealogische, historische of wetenschappelijke doeleinden. Nu dit langverwachte Koninklijk Besluit gepubliceerd is (B.S. 31/3/2021), blikken we vooruit op de implicaties ervan in de praktijk. Miljoenen akten van de burgerlijke stand uit de periode 1920-1970 online raadpleegbaar maken, zal tijd vragen.
Dat 2020 ook voor het Rijksarchief geen gewoon werkjaar is geweest, hoeft eigenlijk niet eens te worden vermeld. In de loop van maart sloten de archiefinstellingen in Europa één voor één hun deuren voor het publiek. Na een periode van minimale dienstverlening werd gefaseerd heropgestart. In het najaar volgde een tweede sluiting van de leeszalen. Elk Rijksarchief bleef evenwel steeds bereikbaar. En achter de schermen werd meer dan ooit ingezet op het toegankelijk maken van archieven voor onderzoek. De retroconversie raakte in 2020 in een stroomversnelling. Maar de aandacht ging ook naar het online brengen van meer en meer gedigitaliseerde archieven. Deze uitzonderlijke situatie heeft uiteraard sporen nagelaten in de jaarcijfers: minder leeszaalbezoek, nauwelijks publieksevenementen, minder naar het Rijksarchief overgebrachte archieven… Maar dus ook: een grotere digitale toegankelijkheid.
Achter de schermen wordt hard verder gewerkt aan het project ‘Charters Graven van Vlaanderen’. In juli 2020 mochten we al het eerste gerestaureerde lot terug in onze collectie verwelkomen (reeksen Saint-Genois en Oostenrijks Fonds). En sinds 11 februari 2021 is ook het tweede lot (reeks Gaillard) terug thuis. Met de terugkeer van het tweede lot charters is meteen ook het derde lot naar Nederland vertrokken. Eind 2021 zou, dankzij de financiële steun van het Fonds Baillet Latour, de restauratiefase van het project ‘Charters Graven van Vlaanderen’ voltooid moeten zijn.
Hoe werden in de 19de eeuw processies georganiseerd in het centrum van Gent? Waar staat de benaming Trinitariërs voor en wat is het verband ervan met Belgisch Congo? Hoe werden de aanwezigheden bijgehouden in een bewaarschooltje in Gent aan het einde van de 19de eeuw? Welke drankjes en snacks waren het populairst in een parochiaal centrum in de jaren 1960? Het moderne Sint-Jacobsarchief biedt een venster op het parochiale en sociale leven in het Gent van de 19de en 20ste eeuw, in de breedste betekenis van het woord.
Kersvers staatssecretaris voor Wetenschapsbeleid Thomas Dermine bezocht samen met zijn kabinetsmedewerkers op donderdag 15 oktober 2020 het Algemeen Rijksarchief 2 - depot Joseph Cuvelier. De staf van het Rijksarchief gaf hem eerst een uitgebreide briefing over de huidige werking én de uitdagingen en verwachtingen naar de toekomst toe. Tijdens de rondleiding in de archiefruimtes die daarop volgde, maakte de staatssecretaris kennis met enkele grote, relevante reeksen hedendaags archief, zoals het zgn. ‘Afrika-archief’ – waarvan de overdracht door de FOD Buitenlandse Zaken naar het Rijksarchief volop bezig is –, het archief van het militair gerecht (o.m. repressie-archieven), honderdduizenden dossiers ‘oorlogsschade WOII’, bedrijfsarchieven, …
Vele burgers en organisaties keken vorige week uit naar de tekst van het akkoord dat zeven politieke partijen sloten om met de nieuwe federale regering van start te gaan. Die tekst werd op 30 september ruim verspreid. Ondertussen is ook de samenstelling van die nieuwe regering bekend. De politieke verantwoordelijke voor het Rijksarchief is staatssecretaris voor wetenschapsbeleid Thomas Dermine, een 34-jarige handelsingenieur uit Charleroi. Rekening houdend met de vele uitdagingen op het vlak van modernisering en uitbreiding van de gebouweninfrastructuur is ook de persoon van Mathieu Michel belangrijk. Michel is nl. staatssecretaris bevoegd voor onder meer de Regie der Gebouwen. Welke delen van het regeerakkoord zijn voor het Rijksarchief belangrijk?
Elk jaar in september start een nieuwe lichting studenten die de interuniversitaire Manama Archivistiek volgen aan de VUB. Een aantal van hen kiest steevast voor een stage in het Rijksarchief. Je ziet hen regelmatig opduiken in Facebookberichten waar ze spectaculaire vondsten en andere ervaringen delen. Maar ze leveren ook mooie werkstukken af. Een overzicht van enkele inventarissen die, vaak in samenwerking met de stagebegeleid(st)er uit het Rijksarchief, vanuit een dergelijke stage gerealiseerd werden.
In januari 2019 vertrokken de oorkonden uit de archiefreeksen “Saint-Genois” en “Oostenrijks Fonds”, bewaard in het Rijksarchief te Gent, voor behandeling naar Nederland. Vorig jaar rond deze tijd brachten we ze een bezoekje en nu kunnen we met trots aankondigen dat ze weer thuis zijn!
In 2020-2021 organiseert de gemeente Beveren een feestjaar rond Joos Vijd, mecenas van de gebroeders Hubert en Jan van Eyck én opdrachtgever van ‘De aanbidding van het Lam Gods’. Eén van de publieksactiviteiten die op de agenda stond, was de tentoonstelling ‘Joos. De (on)eindigheid van Vijd’. De expo zou eind april van start gaan, maar het coronavirus gooide roet in het eten. Met de lancering van een online expo, waaraan ook het Rijksarchief te Gent meewerkte, werd het leed enigszins verzacht. En op 1 juli opent de expo dan toch ook fysiek de deuren.
De “minimale dienstverlening” die sinds half maart van kracht is binnen het Rijksarchief belet niet dat achter de schermen hard gewerkt wordt, ook door onze vrijwilligers! We vroegen hen met spijt in het hart om voorlopig niet naar de leeszalen te komen, maar van thuis uit bleven en blijven ze het stamboomonderzoek in België meer dan ooit mee vooruit helpen. Daarvoor willen we onze vrijwilligers nog eens heel expliciet bedanken! Naast de opvolging van de bestaande projecten (DemoGen, DemoGenVisu, enz.) werden de afgelopen weken ook nieuwe databanken opgestart.
Van 30 maart tot 9 april liep de enquête ArchPoll, waarmee we peilden welke archieven (bestanden/bestanddelen) ons publiek graag zo snel mogelijk online wil. Niet minder dan 2.888 mensen brachten hun stem uit: een aantal dat onze verwachtingen ruim overtrof! We willen alle stemmers dan ook bedanken voor hun deelname. Het werd een experiment dat duidelijk naar meer smaakt. En we houden rekening met jullie voorkeur. De top 10 die uit de ArchPoll naar voren kwam, staat intussen online!
- Vrijgeleiden uit Wereldoorlog I (nrs. 414-607)
- Brabantse volkstellingen (17de-18de eeuw) (nrs. 314-405)
- Vonnisboeken van de Raad van Vlaanderen (14de-18de eeuw) (nrs. 164-170, 2327-2605 en 8557-8596)
- Vonnisboeken van de Grote Raad van Mechelen (1475-1794) (nrs. 977-1045)
- Archief van de Raad van Beroerten (1567-1576) (nrs. 1-400)
- Penningkohieren in het archief van de Audiëntie (1569-1574) (nrs. 618/1-39)
- Kortrijkse poortersboeken (1413-1796) (nrs. 1-5)
- Archief van de oude universiteit Leuven (15de-18de eeuw) (nrs. 3, 22-29, 51-88, 99, 273-286, 288, 298-306, 387-391, 502-511, 689, 710-725, 812-815, 4751-4755)
- Kortrijkse wezerijregisters (1403-1796) (nrs. 1-179)
- Repertoria van notarisarchieven uit Bergen (19de-20ste eeuw) (nrs. 1-57)
In de loop van maart sloten de archiefinstellingen in Europa één voor één hun deuren voor het publiek. In België gebeurde dat op 13 maart 2020, na de beslissing van de Nationale Veiligheidsraad (NVR) van 12 maart. Het Rijksarchief sloot zijn leeszalen en ging een periode van minimale dienstverlening in. Maar achter de schermen wordt meer dan ooit ingezet op het toegankelijk maken van archieven voor onderzoek.
In de periode 2013-2016 werden verschillende archieven van aankoopcomités overgedragen aan het Rijksarchief in het kader van het SATURN-project. Vanwege hun volume en de onoverzichtelijke staat waarin ze zich bevonden, bleven deze archieven vooralsnog onder de radar. Met de publicatie van inventarissen van archieven van aankoopcomités komt daar verandering in.
In 2018 schonk de familie van kunstenaar Sylvain Beerens zijn archief, inclusief schetsen en tekeningen, aan het Rijksarchief te Gent. Tussen die schetsen en tekeningen zijn tientallen werken te vinden die hij maakte tijdens zijn opsluiting in de naoorlogse repressieperiode. Tijdens Erfgoeddag 2019 werden deze tekeningen voor het eerst publiek getoond. En nu is ook de inventaris van dit archief(je) uitgegeven. Alle stukken die in de inventaris staan beschreven, zijn vrij raadpleegbaar in de leeszaal van het Rijksarchief te Gent.
Op 14 november 2019 werd bekendgemaakt dat de dodenrol van de Gentse Sint-Baafsabdij uit 1406 is beschermd als Vlaams topstuk. Deze indrukwekkende rol – in totaal 30 meter lang en versierd met een prachtige miniatuur – maakt deel uit van het archief van Sint-Baafs en bisdom Gent en wordt bewaard in de Sint-Baafskathedraal. Het Rijksarchief te Gent bewaart een gelijkaardige rol – die eveneens deel uitmaakt van het archiefbestand van het bisdom – uit 1508. Ook van die andere grote Gentse abdij, Sint-Pieters, bewaart het Rijksarchief te Gent een dodenrol (uit 1399).
De inventaris van het archief van de abdij van Roosenberg te Waasmunster, die op 16 oktober 2019 wordt voorgesteld in de abdij in kwestie, brengt niet minder dan acht eeuwen religieuze, sociaaleconomische, maar vooral ook Wase én vrouwengeschiedenis voor onderzoekers binnen handbereik.
De Waalse gemeentebesturen krijgen een langverwachte nieuwe archiefselectielijst ter beschikking. Het gaat om een inhoudelijke en vormelijke herziening en aanpassing van een oudere selectielijst die sinds 2005 niet meer herwerkt was. Ook aan Vlaamse zijde is een geactualiseerde versie van de archiefselectielijst voor gemeentearchief beschikbaar, goedgekeurd op 1 juni 2019.
Het Rijksarchief oefent toezicht uit op het archief- en informatiebeheer van de federale overheid. Daartoe publiceren we richtlijnen en aanbevelingen, verrichten we controlebezoeken en stellen archiefselectielijsten op. Dit zijn overzichten van archiefbescheiden met aanduiding van wat op termijn vernietigd, dan wel naar het Rijksarchief moet worden overgebracht. We verzorgen ook opleidingen voor ambtenaren en verlenen advies bij de bouw en inrichting van archiefruimtes. Welke concrete acties we in 2018 ondernamen om deze missie vorm te geven, lees je in het jaarverslag 'Archieftoezicht' dat nu online staat. De conclusie? Het Rijksarchief vraagt bijkomende mensen en middelen om haar wettelijke toezichtstaak en adviesfunctie naar behoren te kunnen uitoefenen...
De archieven met betrekking tot militie van de provincie Oost-Vlaanderen vormen een belangrijke bron van informatie voor heemkundigen en genealogen. Bronnen in verband met oproeping, dienstweigering, desertie, … bieden een schat aan informatie over personen afkomstig uit de hele provincie. Helaas is de ontsluitingstoestand van deze bronnen op dit moment ontoereikend. Het Rijksarchief te Gent doet een warme oproep aan vrijwilligers om hierin verandering te brengen.
In januari 2019 kondigde het Rijksarchief te Gent een groot avontuur aan: een eerste lot van de chartercollectie van de Graven van Vlaanderen (fondsen “Saint-Genois” en “Oostenrijks Fonds”) vertrok toen naar Nederland voor restauratie en herverpakking. Tijd voor een update.
Altijd al willen weten hoe middeleeuwse monniken er in slaagden imposante abdijen uit de grond te stampen? In “Bouwen voor de eeuwigheid”, de nieuwe tentoonstelling van het Abdijmuseum Ten Duinen in Koksijde, wordt op zoek gegaan naar de sporen van de abten en ambachtslui achter de plannen, waaronder een cartularium uit het Rijksarchief te Gent van de abdij van Boudelo. Het cartularium bevat een oorkonde uit 1223 van gravin Johanna van Constantinopel, waarin de oudste vermelding van baksteen in Vlaanderen voorkomt.
De tentoonstelling ‘Het museum van de misdaad’ in het STAM in Gent is afgeklokt op meer dan 40.000 bezoekers: een talrijk, divers en enthousiast publiek dat onder meer kennis maakte met de archiefdocumenten die het Rijksarchief voor deze expo selecteerde. De archieven keren terug naar het Rijksarchief te Gent, de objecten naar de federale politie. Bedankt voor de fijne samenwerking, STAM-team!
269 personeelsleden, ruim 8 km nieuw verworven archief (wat het totaal op 345 km beheerd archief brengt), 656 inspectiebezoeken, 135 publicaties, ... Jaarcijfers zijn voor elke organisatie cruciaal. Ze zorgen voor interne duidelijkheid, maar veruitwendigen daarnaast op transparante wijze hoe de organisatie het voorbije jaar zijn missie en taken vormgaf. Data helpen verantwoording af te leggen naar beheersorganen toe en kunnen ingezet worden om op het beleid te wegen. Op welke domeinen gaan we voor- of achteruit? Ontdek het in het Jaarverslag 2018!
Begin april 2019 opende in het Maison du patrimoine médieval mosan in Bouvignes (Dinant) de tentoonstelling “Voyageurs, en route!” In deze tentoonstelling kruip je als bezoeker in de huid van een middeleeuwer, die je volgt naar zijn of haar bestemming: een handelaar, een non, een ambachtsman, een pelgrim, een soldaat, een edelvrouw, … Hun reizen over korte en lange afstand zijn gevuld met ontmoetingen en ontdekkingen van nieuwe voedingsmiddelen, materialen en technieken. Aan de hand van historische documenten, onder meer uit de Rijksarchieven te Gent en Namen, en voorwerpen verken je vanuit hun perspectief nieuwe horizonten.
Een ongewoon zicht in het Gentse STAM op 13 april 2019: bezoekers troffen er de inkomhal feestelijk versierd met ballonnen aan. Een deel van de balie werd ingenomen door een stevig uit de kluiten gewassen taart. Hier viel duidelijk iets te vieren… En niet zomaar iets!
450 jaar geleden overleed Pieter Bruegel de Oude (ca. 1527/8 - 1569). Voor kunstminnend Europa de ideale gelegenheid om de beroemde schilder voor het voetlicht te plaatsen. Over het leven van Bruegel is weinig met zekerheid geweten, en ook de reconstructie van zijn œuvre heeft specialisten al veel hoofdbrekens bezorgd. De puzzel is nog niet compleet, maar onlangs deed een vaste bezoeker van het Rijksarchief te Gent een intrigerende ontdekking…
Onder het motto 'Hoe maakt u het?' richt de 19e editie van Erfgoeddag op zondag 28 april 2019 volop de schijnwerpers op vakmanschap. Centraal staat het cultureel erfgoed van en over vakmanschap, meesterschap, leren en maken in Vlaanderen. En uiteraard springt het Rijksarchief mee op de kar! Ontdek bijzondere boekbanden in het Rijksarchief te Brugge, maak kennis met kunstwerken die achter de tralies werden gemaakt in het Rijksarchief te Gent, vier in Gent mee de verjaardag van "Lodewijk" die 1200 jaar wordt, ga in Hasselt mee op zoek naar restanten van tijdens WOII neergestorte vliegtuigen, treed in Kortrijk in de voetsporen van een 17e-eeuwse landmeter, bewonder in Leuven de restauratie van de matrikels van de oude universiteit te Leuven of bezoek er de mini-expo over fraude en vervalsingen, ...
Op zaterdag 13 april 2019 heeft het Rijksarchief te Gent een heel bijzondere verjaardag te vieren: die dag wordt het privilege van keizer Lodewijk de Vrome voor de Gentse Sint-Baafsabdij uit 819 precies 1200 jaar! De ouderdomsdeken van onze Gentse collectie is daarmee het oudste intact gebleven ambtelijke document dat in België wordt bewaard en dat handelt over Belgisch grondgebied. Het charter heeft de tand des tijds bijzonder goed doorstaan. Achter de lange, zwierige letters gaat bovendien een ware schat aan informatie schuil… Genoeg redenen voor een feestje én wat extra aandacht dus!
Altijd al willen lezen hoeveel beschuldigden ook in het ancien régime claimden dat ze by drancke waren tijdens het plegen van misdrijven? Hoe creatief men in het toenmalige graafschap Vlaanderen was bij het uitspreken van erestraffen? Of hoe lastig de raadsheren de langdurige ondervraging van een vermeend valsmunter wel niet vonden? Dan zijn de gedigitaliseerde registers van de Raad van Vlaanderen de geknipte bron: 329 dikke turven geschiedenis van Vlaanderen en omstreken, goed voor tienduizenden folio’s aan digitale beelden, raadpleegbaar in alle leeszalen van het Rijksarchief.
"Mijn huis zou tijdens WOII schade hebben opgelopen. Kan ik hierover info vinden in de oorlogsschadedossiers die het Rijksarchief bewaart?" Ontdek ons antwoord.
Tijdens deze Vrouwenweek (4 - 8 maart 2019) richten we onze spots op ‘vergeten vrouwen’ uit de geschiedenis. Elke dag een nieuw verhaal, met dank aan Joke Verfaillie en Annelies Somers, onze archivarissen in het Rijksarchief te Gent.
1. Elisabeth Van Duyse (1670-1748), “vroede vrouw”
2. Drukkersvrouwen, creatief met mannen én met wetgeving
3. De abdissen van de Roosenbergabdij als luis in de pels van de Gentse bisschoppen
4. Anna van Huerne, leven als een voetnoot in een relaas van rebellie, hoogverraad en politieke intriges
5. De “ongrijpbare” Catharina vande Put, een geestelijke dochter op het slappe koord van de orthodoxie
Geestelijke dochters (ook kwezels genoemd) waren een fenomeen dat vooral in de 17e en 18e eeuw opgang maakte. Het ging om particuliere vrouwen die de wens hadden zich intensief aan het geestelijk leven te wijden, maar zonder zich aan te sluiten bij een kloostergemeenschap. Het feit dat zij zich ergens tussen kerk en wereld in situeerden, maakte hen in de ogen van tijdgenoten ietwat verdacht. Zeker vanuit de Kerk zelf werden dergelijke vrouwen met argusogen gevolgd en werd gepoogd hen zoveel mogelijk onder controle te houden. Catharina van Put of vande Putte, ook “Catharina met de stigmata” genoemd, was zo’n geestelijke dochter. Enkele beeldrijke getuigenissen uit de periode 1697-1699 geven ons een idee van de ophef die ze veroorzaakte met haar bijzondere levenswandel.
Sint-Veerleplaats, centrum Gent, 4 augustus 1584. Ondanks de loodgrijze hemel was een gigantische mensenmassa op de been, die het moment niet wou missen waarop notoir calvinist en politicus Jan van Hembyze het schavot naast de pilaren van het Gravensteen zou beklimmen. Een opvallende afwezige in de verslaggeving rond die fatale vierde augustus, is Hembyzes jonge vrouw Anna. Hoewel ze nauwelijks een voetnoot in de marge van de Grote Geschiedenis krijgt, maakte ze alles van op de eerste rij mee.
De Gentse bisschop Antonius Triest (1577-1657) stond bekend als een spreekwoordelijke kampioen van de katholieke reformatie. Hij was vermaard om zijn vroomheid en zijn streven naar katholiek herstel, in de nasleep van de beeldenstormen en de reformatorische onrust van de 16e eeuw. Eén van de instellingen die in zijn vizier kwam, was de abdij van Roosenberg in Waasmunster, een gemeenschap van reguliere kanunnikessen. Vooral de omgang van de zusters met het slot of de clausuur was hem een doorn in het oog. Dat de abdissen waarmee Triest de confrontatie aanging geen volgzame schapen waren, blijkt uit de correspondentie en overgeleverde processtukken uit die tijd …
Tijdens deze Vrouwenweek richten we onze spots elke dag op ‘vergeten vrouwen’ uit de geschiedenis. Ondernemingszin, liefde voor het geschreven woord en gezonde ambitie: maak kennis met de echtgenotes De Goesin, typevoorbeelden van het fenomeen drukkersvrouwen.
Wie stamboomonderzoek doet en hiervoor doopakten raadpleegt, ziet steeds dezelfde categorieën van betrokken partijen de revue passeren: de pastoor, de boreling, de ouders, de meter en peter. Wie ook wordt vermeld, maar zelden of nooit expliciet wordt genoemd, is de vroedvrouw die de moeder bijstond bij de bevalling. Tijdens deze Vrouwenweek richten we onze spots elke dag op ‘vergeten vrouwen’ uit de geschiedenis. Vroedvrouw Elisabeth Van Duyse uit Vrasene bijt de spits af.
Onze zoekrobot is geüpdatet! Raadpleeg vanaf nu gratis 34,6 miljoen bladzijden met parochieregisters en registers van de burgerlijke stand.
“Ik ben opgeklommen in mijn stamboom tot ca. 1600, en dus tot de oudste parochieregisters. Is het mogelijk om oudere gegevens te vinden, en zo ja: hoe?”
Het Rijksarchief bewaart talrijke brieven en duizenden doodsberichten van soldaten die waren ingelijfd in de legers van Napoleon. Een nieuwe publicatie uit 2019 behandelt 150 van dergelijke brieven die werden geschreven tussen 1800 en 1814. De genealogische gegevens uit de doodsberichten van de soldaten van de Franse departementen kunnen bovendien online geraadpleegd worden.
We kregen onlangs een vraag naar informatie over Jozef V., tijdens WOII verplicht tewerkgesteld in Duitsland, waar hij op 3 april 1945 vermoedelijk werd geëxecuteerd door de SS. Volgens een brief van de vader van het slachtoffer zou een inwoner uit Sint-Niklaas (mogelijk) een rol hebben gespeeld bij deze verplichte tewerkstelling. Om de ware toedracht te kunnen achterhalen van wat er met Jozef V. gebeurde, moeten zowel archieven over de vermoedelijke ‘dader’ als over het slachtoffer in rekening worden gebracht. Een complexe zoektocht…
Eind januari 2019 vertrok vanuit het Gentse Rijksarchief een wel heel bijzonder transport richting Nederland: ca. 2.000 charters die deel uitmaken van de oorkondenschat van de graven van Vlaanderen. De bestemming? Een restauratieatelier, waar de perkamenten en zegels worden behandeld en “opgepoetst”. De operatie kadert binnen een groter project dat dankzij de financiële steun van het Fonds Baillet Latour kon worden aangevat: de volledige chartercollectie van de graven van Vlaanderen die in het Rijksarchief te Gent wordt bewaard, laten droogreinigen, vlakken, indien nodig herstellen en herverpakken op maat van de stukken.
De archieven van de gerechtelijke politie bij de parketten van Antwerpen en Gent bevatten niet alleen onderzoeksdossiers in verband met gemeenrecht (moord, doodslag, drugs, enz.). Bepaalde afdelingen binnen de brigades van Antwerpen en Gent hielden ook een uitgebreide documentatie bij over zaken met betrekking tot de openbare veiligheid en de staatsveiligheid: stakingen, betogingen, wapensmokkel, bomaanslagen, collaboratie en repressie, oorlogsmisdaden, diamantsmokkel, terrorisme, …
In 2018 mocht het Rijksarchief te Gent letterlijk en figuurlijk een pareltje registeren in het aanwinstenregister. Afkomst: de kerkfabriek van de Gentse Heilig Kerstparochie.
Op zaterdag 15 december 2018 streden 55 finalisten in het Rijksarchief Brugge om de winst van het Open Kampioenschap Paleografie, een organisatie van de Rijksarchieven in Vlaanderen en de Vlaamse universitaire geschiedenisopleidingen. In tegenstelling tot de voorbije edities, mochten er nu ook professionelen deelnemen. Maar met slechts 13 fouten (tegenover 33 fouten voor de tweede plaats) gaf Jean Bastiaensen uit Kalmthout (categorie +25 jaar) hen allemaal het nakijken. In de categorie -25 jaar mocht de Gentse doctoraatsstudent Kevin Dekoster de titel op zijn palmares schrijven.
Het meest recente nummer van Science Connection, het magazine van het Federaal Wetenschapsbeleid, heeft opnieuw enkele Rijksarchiefartikels in de aanbieding: lees over de uitbouw van een federaal webarchief (blz. 32-34), het kennisplatform Temas (blz. 39-42) of de honderdste verjaardag van de Wapenstilstand van WO I (2014-2018, De herdenkingen lopen ten einde maar het onderzoek gaat verder, blz. 43-46). Veel leesplezier!
- Download hier (gratis) het magazine (in pdf)
De preselecties voor het Kampioenschap Paleografie zijn afgelopen, en jullie belangstelling bleek groot! Een 200-tal deelnemers waagde zich aan de oefentekst: jong, oud, heemkundigen, genealogen, academici, studenten, Vlamingen, maar ook enkele Walen en Nederlanders. De resultaten zijn intussen verwerkt en 64 deelnemers bemachtigden een plaatsje in de finale. De finalisten, die per mail op de hoogte werden gebracht, worden op zaterdag 15 december 2018 om 14u verwacht in het Rijksarchief te Brugge. Rond 17u zullen de kersverse kampioenen bekend zijn en volgt de prijsuitreiking en receptie. Supporters zijn welkom!
In het kader van de honderdste verjaardag van de Wapenstilstand van de Groote Oorlog kan je elke dag van november 2018 op de Facebook-pagina van het Rijksarchief kennismaken met een van de aspecten van dit gruwelijke conflict. Het Rijksarchief bewaart in zijn verschillende vestigingen talrijke archiefbestanden over de Eerste Wereldoorlog.
Het Rijksarchief bewaart een enorme collectie kaarten en plattegronden, waarvan sommige meer dan 500 jaar oud zijn. Meer dan 112.000 exemplaren werden reeds gedigitaliseerd, en ruim 78.000 daarvan kunnen digitaal geraadpleegd worden in de leeszalen van het Rijksarchief. Via Cartesius zijn ca. 32.000 kaarten bovendien online toegankelijk.
Sinds 25 mei 2018 is de ‘Algemene Verordening Gegevensbescherming’, beter bekend als de ‘GDPR’, in de Europese Unie van kracht, dus ook in België. Wat verandert er concreet voor het Rijksarchief en voor jou als gebruiker?
Het Rijksarchief te Gent en Archief Gent (Stads- en OCMW-archief Gent) organiseren op maandag 1 oktober 2018 de 35e editie van het Vlaams-Zeeuws Archivarissenoverleg. Het thema dit jaar is ‘Verhuizen/Reorganiseren’. Zo delen de archivarissen van het Rijksarchief te Gent onder meer hun ervaringen over de verhuis van de collecties van het Rijksarchief in Oost-Vlaanderen vanuit het Rijksarchief te Gent in het Duivelsteen en vanuit het Rijksarchief te Antwerpen-Beveren naar de nieuwbouw van het Rijksarchief te Gent in de Bagattenstraat.
Sinds 1 juni 2018 is de toegang tot de 19 leeszalen van het Rijksarchief gratis. Met deze maatregel willen we ervoor zorgen dat elke burger toegang heeft tot het archief. Onze archiefdiensten beheren documenten van hoven en rechtbanken, parochieregisters, archief van overheidsbesturen, notarissen, de privésector en particulieren. Kortom, een walhalla voor al wie genealogisch of geschiedkundig onderzoek wil voeren! Bekijk de reportages die door lokale televisiezenders in het Luikse en Waals-Brabant werden gedraaid in respectievelijk het Rijksarchief te Luik en het Rijksarchief te Louvain-la-Neuve.
Vanaf 1 juni 2018 is de toegang tot de 19 leeszalen van het Rijksarchief gratis. Met deze maatregel willen we de toegankelijkheid van de archieven die we beheren maximaal garanderen. De online raadpleging van archief, ook die van de genealogische bronnen zoals de parochieregisters en de registers van de burgerlijke stand van meer dan 100 jaar oud, blijft gratis. De tarieven voor opzoekingen en reproducties (op afstand) worden daarentegen gevoelig verhoogd. Het nieuwe tarief voor prestaties van het Rijksarchief werd op 25 mei 2018 ondertekend door de staatssecretaris voor Wetenschapsbeleid en zal eerstdaags worden gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad. Het tarief was sinds 2011 niet meer aangepast of geïndexeerd. Een aanpassing en afstemming op de werkelijke kosten van bepaalde prestaties drong zich op.
Op 25 mei 2018 trad de Algemene Verordening Gegevensbescherming in werking. Deze nieuwe Europese wetgeving, beter bekend onder de Engelse afkorting GDPR, zorgt ervoor dat jouw persoonsgegevens beter worden beschermd en dat je er meer controle over hebt. We verzekeren alle nieuwsbriefabonnees van het Rijksarchief dat enkel hun e-mailadres in onze databank zit. We gebruiken dit adres niet voor andere doeleinden en delen het ook niet met derden. Als je onze nieuwsbrief wil blijven ontvangen, moet je niets doen. Wil je je voorkeuren aanpassen of wil je je uitschrijven? Dat kan via de link onderaan elke nieuwsbrief, of via deze link.
Je herinnert je misschien dat begin februari 2016 bij toeval een testament van de moeder van Rubens werd ontdekt in het Rijksarchief te Gent. Het kostbare document bleek bedreigd door de slechte materiële staat waarin het zich bevond en werd voor restauratie overgebracht naar het restauratieatelier van het Algemeen Rijksarchief. Lees meer over het restauratieproces, dat inmiddels is afgerond.
Update van de parochieregisters! Er zijn duizenden nieuwe scans beschikbaar via onze zoekrobot, waaronder registers van Izegem, Menen, Meulebeke, Ronse, Tielt, Werken, Oudenaarde, Roeselare, Wervik, Herne, Sint-Pieters-Kapelle, Waimes, Zele, Herfelingen, Donceel, Angleur, Denderleeuw, Hergenrath, en Gent. Daarnaast werden alle foutmeldingen van de laatste twee jaar gecontroleerd en aangepast. Er zijn nu 27.803 registers of 5.705.858 pagina’s beschikbaar! De update van de burgerlijke stand is voorzien voor begin april. Blijf op de hoogte via de website of via Facebook.
Nog tot 14 oktober 2018 is in het Stadsmuseum van Lokeren een expo over het interneringskamp van Lokeren te bezoeken. In het kamp van Lokeren, het best gedocumenteerde 'zwartenkamp' in Vlaanderen, werden meer dan 20.000 (vermeende) collaborateurs vastgehouden. Het CegeSoma en het Rijksarchief te Gent werkten mee aan de wetenschappelijke ondersteuning van de expo en nemen deel aan het debat op 9 maart 2018 over de betekenis van interneringscentra zoals dat van Lokeren in een nationale en internationale context.
Vanaf midden maart 2018 wordt voor het aanvragen van documenten in onze leeszalen een nieuwe interface in gebruik genomen. De aanvraag wordt hiermee gebruiksvriendelijker en eenvoudiger. De vernieuwing kadert binnen de lancering van een nieuw archiefbeheersysteem.
Het Rijksarchief biedt via zijn online zoekrobotten gratis toegang tot miljoenen gedigitaliseerde archiefdocumenten: een rijk aanbod aan genealogische bronnen, maar ook archieven over de Eerste Wereldoorlog, 38.000 zegelafgietsels, historische kadasterplannen, … Even belangrijk is het om goed te beseffen wat nog niet online beschikbaar is. Wie enkel online zoekt in de meer dan 330 km archief die het Rijksarchief bewaart, mist een groot deel van de koek.
Het Fonds Baillet Latour steunt, via de Koning Boudewijnstichting, de bewaring, valorisatie en restauratie van belangrijk Belgisch erfgoed. Recent bevestigde het Fonds de financiële ondersteuning van twee nieuwe projecten van het Rijksarchief: de restauratie, digitalisering, ontsluiting en valorisatie van de oorkondenschat van de Graven van Vlaanderen (1086-1559), bewaard in het Rijksarchief te Gent, en de restauratie en valorisatie van de Leuvense universiteitsmatrikels (1453-1794), bewaard in het Rijksarchief te Leuven.
Wie het kleine niet eert… Het afgelopen jaar verschenen in de reeks inventarissen van het Rijksarchief te Gent vijf nieuwe toegangen op heerlijkheidsarchief(jes) uit het ancien régime, samen goed voor 140 bestanddeelnummers, 2 strekkende meter archief en een onschatbare waarde aan extra contextinformatie.
De Maatschappij voor Geschiedenis en Oudheidkunde te Gent (MGOG) en het STAM organiseren op zaterdagnamiddag 25 november 2017 de zesde editie van de Dag van het Gentse historische onderzoek. Het thema van deze editie is 'Misdaad'. Laat je onder meer inwijden in de bronnen over misdaad uit het Rijksarchief te Gent!
‘Hoe lang moeten we deze documenten bewaren?’ is de meest gestelde vraag aan de archivaris of informatiebeheerder. Het antwoord zit vervat in administratieve, juridische of historisch-wetenschappelijke redenen die worden gebundeld in een selectielijst. Steden en gemeenten in Vlaanderen hebben sinds kort een nieuwe versie ter beschikking van de selectielijst voor hun archieven.
Zo'n half miljoen Belgen – Vlamingen, Brusselaars en Walen – hebben een familielid dat 'fout' was tijdens de Tweede Wereldoorlog. Opa, oma, vader, moeder, oom of tante. Aanvankelijk zijn er ruim 400.000 dossiers van collaborateurs. Zo'n 100.000 burgers krijgen ook effectief een straf voor het meewerken met nazi-Duitsland: van terechtstelling over vrijheidsberoving tot verlies van rechten. Kleinkinderen en andere familieleden gaan vandaag meer en meer op zoek naar de juiste toedracht van de feiten om dat verleden een plaats te geven. In Was opa een nazi? reiken oorlogshistorici en archivarissen de sleutels aan voor de zoektocht naar het vaak onuitgesproken oorlogsverleden. De bronnengids, op 13 september 2017 onder ruime persbelangstelling voorgesteld in het CegeSoma, is het resultaat van een samenwerking tussen de Universiteit Gent, de ULB en het Rijksarchief/CegeSoma.
Hoe herberg je 40 km archief op 10.777 m²? Bekijk tijdens de Dag van de Architectuur op 10 september 2017 het Rijksarchief te Gent eens met een andere bril op. Architecten Robbrecht en Daem ontwierpen de nieuwbouw in de Bagattenstraat, in gebruik genomen in 2015. Je kan het gebouw vrij bezoeken of aansluiten bij een rondleiding achter de schermen. Rondleidingen (duur: 30 minuten) zijn gratis en starten ieder half uur, doorlopend van 10u tot 15u30. Inschrijven is niet nodig.
Op de website van het Rijksarchief is een geactualiseerde versie van de selectielijst voor de archieven van de lokale politie beschikbaar. De vernieuwde selectielijst kwam tot stand dankzij de input en medewerking van tal van politiemedewerkers, en dankzij de gewaardeerde steun van de Vaste Commissie van de Lokale Politie, die ook instond voor de officiële goedkeuring ervan.
Eind maart 2017 werd een wetswijziging goedgekeurd inzake de organisatie van de inlichtingen- en veiligheidsdiensten. In de nieuwe wettekst zijn diverse bepalingen i.v.m. het archief van deze diensten opgenomen. Er wordt onder meer voorzien in een verlenging van de termijn waarin de Veiligheid van de Staat haar archief moet overbrengen naar het Rijksarchief, wat het Rijksarchief betreurt. Maar er zijn vanuit archiefperspectief ook positieve signalen op te vangen in dit dossier.
Het Rijksarchief te Gent heeft drie kleine archiefbestanden van gemeenten, met hoofdzakelijk 19de-eeuwse stukken, geïnventariseerd en op die manier vlot raadpleegbaar gemaakt. Het betreft het archief van de voormalige gemeenten Dikkelvenne, Gavere, en Vurste, die sinds 1977 deel uitmaken van de huidige fusiegemeente Gavere. De gemeente Gavere is gelegen in het midden van Oost-Vlaanderen, langs de Schelde, halverwege tussen Gent en Oudenaarde.
Genealogen, spits jullie oren! Dankzij een nieuwe digitaliseringsronde zijn nu alle parochieregisters van de stad Gent digitaal beschikbaar in onze zoekrobot. Het gaat om 358 nieuwe registers of 49.964 bestanden (99.928 pagina’s), waarvan de originelen bewaard worden in het Stadsarchief Gent. De komende maanden volgen er nog meer uploads. Zo worden momenteel de ontbrekende West-Vlaamse parochies gescand (Menen, Izegem, Meulebeke,…).
Op 16 mei 2017 werd de onlinecollectie historische kadasterplannen en -documenten uit de eerste helft van de 19de eeuw gelanceerd in aanwezigheid van de Minister van Financiën en de Staatssecretaris voor Wetenschapsbeleid. De creatie van het ‘primitief’ (in de zin van ‘eerste’) kadaster in de eerste helft van de 19de eeuw ging gepaard met de opmaak van tienduizenden kaarten en van de ‘processen-verbaal van afpaling van gemeentegrenzen’. Dankzij een scanningsoperatie van Financiën staan al deze stukken nu online, via de zoekrobot van het Rijksarchief. Nieuwsgierig? Bekijk ons filmpje! Overtuigd? Duik online in de collectie (ca. 85.000 beelden)!
Begin 2017 werden binnen het BRAIN-programma van het federaal Wetenschapsbeleid zes nieuwe onderzoeksprojecten geselecteerd waarop het Rijksarchief intekende. In tijden van budgettaire krapte is dit bemoedigend nieuws. De deelname aan BRAIN-projecten is immers een van de weinige mogelijkheden voor het Rijksarchief om bijkomende middelen te verwerven voor de ontwikkeling van wetenschappelijke activiteiten. We zetten voor u de zes nieuwe onderzoeksprojecten op een rijtje.
In het Rijksarchief te Gent is het lokaal ancien régimearchief van Waterdijk geïnventariseerd. Het gaat om het archief van een minder bekende heerlijkheid die anno 1504, met de toestemming van hertog Filips de Schone (toenmalig graaf van Vlaanderen), door een zekere Hiëronymus Lauwereyns werd opgericht. De voormalige heerlijkheid situeert zich in Nederlands-Belgisch grensgebied en kende in de loop der eeuwen wisselende grenzen, zoals duidelijk wordt in het archiefbestand.
Op 20 januari 2017 overhandigde de gemeente Assenede een charter uit 1612 aan het Rijksarchief te Gent. Het charter lag mee aan de oorsprong van het ontstaan van de Sint-Albertpolder en de gelijknamige heerlijkheid in de regio. De gemeente Assenede oordeelde, in overleg met heemkring ‘De Twee Ambachten’, dat het document in zijn context, in het Archief van de Heerlijkheid en van de Polder van Sint-Albert, thuishoort.
De dossiers oorlogsschade aan private goederen (Tweede Wereldoorlog) worden sinds 2015 volledig in het Rijksarchief bewaard. Om de toegankelijkheid van de dossiers te vergroten, werden de fiches die de verschillende series ontsluiten gedigitaliseerd. De fiches met betrekking tot oorlogsschade aan ondernemingen en verenigingen zijn intussen ook online raadpleegbaar.
Op 21 december 2016 is in het Belgisch Staatsblad een ministerieel besluit verschenen over de technische voorschriften en normen waaraan archieflokalen van de overheden en openbare instellingen opgesomd in art. 2 § 2, moeten voldoen. Voor het Rijksarchief is de publicatie van dit ministerieel besluit een nieuwe, belangrijke stap in de richting van een sluitend reglementair kader, dat tot doel heeft overheden tot een rationeel archiefbeleid aan te zetten en de duurzame bewaring van maatschappelijk relevante overheidsinformatie te waarborgen.
In 1934 schonk de Nederlandse regering honderden kaarten en plattegronden aan ons land. De collectie bestond vooral uit de plannen van de fortificaties van Zuid-Nederlandse steden, van de 17de eeuw tot de eerste helft van de 19de eeuw. Een 700-tal kaarten uit deze collectie zijn nu toegevoegd aan www.cartesius.be en dus online te bekijken.
Op 24 augustus 2016 vond een atypische schenking plaats. Die dag nam het Rijksarchief te Gent de bibliotheek van de Roosenbergabdij uit Waasmunster in ontvangst: 52 verhuisdozen vol boeken uit de 16de tot de 21ste eeuw. Deze bijzondere aanwinst krijgt momenteel een definitieve plaats in het bibliotheekmagazijn van het Gentse Rijksarchief.
Het Rijksarchief is zich ervan bewust dat de instelling een belangrijke rol vervult inzake de toegang tot informatie en archieven. Reeds vele jaren werden aanzienlijke inspanningen geleverd om alle gebruikers een kwaliteitsvolle dienstverlening te bieden. Als gevolg van de daling van het budget en de inkrimping van het personeelsbestand en door de gewijzigde noden van het publiek, zal het Rijksarchief zich de komende maanden evenwel genoodzaakt zien om die dienstverlening op een andere manier in te vullen. De heroriëntatie zal de komende weken worden voorbereid. Verschillende opties liggen nog open, maar het is reeds duidelijk dat er gevolgen zullen zijn voor de openingstijden van de studiezalen. We informeren u zo snel mogelijk over de beslissingen die in dat verband zullen genomen worden.
Karel Velle
Algemeen Rijksarchivaris
U bent nieuwsgierig naar de geschiedenis van uw huis of van ander privévastgoed? In september 2016 verscheen een boek van Laurence Druez, werkleidster bij het Rijksarchief te Luik, dat onderzoekers die de geschiedenis van een woning willen achterhalen wegwijs maakt in de talloze bronnen die in dit verband worden bewaard, onder meer bij het Rijksarchief.
Het oude kerkarchief van Denderleeuw werd in de loop van 2014 zonder enige toegang binnengebracht in het Rijksarchief te Gent. Door de verhuis van het Gentse Rijksarchief liep de ontsluiting ervan vertraging op, maar intussen is dit kerkarchief geïnventariseerd en het blijkt inhoudelijk veel rijker dan vermoed. Een dergelijke aanwinst van lokaal ancien régime-archief is zonder meer uitzonderlijk!
Het Rijksarchief bewaart meer dan 315 kilometer archief. Jaarlijks komt daar, na selectie, meer dan 10 km bij. Hoe begin je te zoeken in die onvoorstelbare berg informatie? Hét werkinstrument om je op weg te helpen is de zoekwebsite http://search.arch.be. In deze instructievideo krijg je, na een korte voorstelling van het Rijksarchief, heel concrete tips over hoe je het maximale uit de zoekrobotten van het Rijksarchief kan halen.
Klik hier om de instructievideo te bekijken via YouTube
Science Connection, het magazine van het Federaal Wetenschapsbeleid, heeft zopas nr. 51 (juni-juli 2016) uitgebracht met allerhande nieuws over en van de 10 federale wetenschappelijke instellingen. Op blz. 4 vindt u een artikel over het gevangenisarchief dat in het Rijksarchief kan worden geraadpleegd. De inventarissen van de gevangenissen van Charleroi, Bergen, Verviers, Hoei, Dinant, enz. zijn te koop in de archiefwinkel van het Algemeen Rijksarchief .
Klik hier om Science Connection nr. 51 (juni-juli 2016) gratis te downloaden
De Oost-Vlaamse landboeken behoren tot de meest geraadpleegde archieven van het Rijksarchief te Gent. Zowel heemkundigen, studenten geschiedenis als academische onderzoekers maken dankbaar en frequent gebruik van de rijke informatie die in deze bronnen besloten ligt. Reden genoeg voor het Rijksarchief en de provincie Oost-Vlaanderen om de handen in elkaar te slaan en de valorisatie en restauratie van deze landboeken samen aan te pakken. De publicatie van een repertorium en van een onderzoeksgids, voorgesteld in het Rijksarchief te Gent op 24 mei 2016, vormde het orgelpunt van deze synergie.
België beschikt over een unieke reeks registers met bevolkingsstatistieken over de periode 1841-1976. Nergens in Europa zijn er zulke oude, gedetailleerde bevolkingscijfers beschikbaar. In 2001 kwamen de registers in het Rijksarchief terecht. Ze werden integraal gedigitaliseerd, ontsloten via een databank en zopas online gezet.
Met verslagenheid hebben we het droevige nieuws van het overlijden van Willy Stevens vernomen. Hij overleed plots aan een hartfalen op zondag 3 april tijdens zijn wekelijkse jogging.
Willy was gedurende vele decennia een vaste klant in onze leeszalen in Gent en het Algemeen Rijksarchief. Hij was een meester in paleografie en een groot kenner van technisch moeilijke bestanden als de Raad van Vlaanderen en de Rekenkamers. Het was dan ook geen toeval dat een "archiefrat" als Willy nog heel recent in het Rijksarchief Gent een onbekend testament van de moeder van Pieter Paul Rubens vond.
Het Rijksarchief biedt zijn familie en vele vrienden zijn oprechte deelneming aan.
Begin februari 2016 ontdekte één van onze lezers in het Rijksarchief te Gent heel toevallig een testament van Maria Pypelinckx, de moeder van … Peter Paul Rubens! Na raadpleging van de specialisten van het Centrum Rubenianum kon de vondst naar waarde worden geschat: het testament bevat geen opzienbarende nieuwigheden, maar vult de familiegeschiedenis van Rubens wel mooi aan.
De Oost-Vlaamse prijs voor historisch onderzoek is unaniem toegekend aan dr. Joke Verfaillie, als archivaris verbonden aan het Rijksarchief te Gent, voor haar studie Au coeur de la cour: een analyse van de organisatie en het personeel van de griffie van de Raad van Vlaanderen (1386-1795). Die studie behandelt de samenstelling en de werking van de griffie van de Raad van Vlaanderen, de hoogste justitieraad van het graafschap Vlaanderen. Het nauwkeurige monnikenwerk van Joke Verfaillie leidde tot een naslagwerk dat ongetwijfeld vele historici en heemkundigen zal helpen bij hun onderzoek. Op 23 februari 2016 werd de prijs officieel overhandigd tijdens een plechtigheid in het NTGent. Proficiat, Joke!
Het Algemeen Rijksarchief heeft een repertorium heruitgegeven dat een overzicht biedt van alle parochies van de Oostenrijkse Nederlanden, de prinsdommen Luik en Stavelot-Malmédy, en het hertogdom Bouillon in 1787.
Op donderdag 18 februari 2016 vond voor het eerst in de geschiedenis van het Rijksarchief een publieke verdediging van een doctoraatsproefschrift plaats in het Rijksarchief. De eer was aan Annelies Somers, die 5 jaar in het Rijksarchief werkte en het resultaat van haar onderzoek naar twee middeleeuwse kerkelijke instellingen uit het Gentse – de Sint-Niklaasparochie en het Sint-Veerlekapittel – mocht voorstellen in het nieuwe Rijksarchief te Gent.
In 2009 keurde het Rijksarchief een eerste selectielijst OCMW's goed, geldig voor Vlaanderen. De selectielijst werd opgesteld door een VVBAD-werkgroep die sinds 2004 geregeld samenkomt en waarin het hele archiefveld is vertegenwoordigd. De werkgroep voltooide in september 2015 een nieuwe versie van de selectielijst OCMW’s, nu online beschikbaar. In het voorjaar van 2016 zullen de rijksarchieven in Vlaanderen de verantwoordelijken voor de OCMW-archieven uitnodigen voor een infosessie hierover.
* Toevoeging van nieuwe gemeenten, aktetypen of jaren voor alle provincies.
* Verbetering van fouten in de beschrijvingen + toevoegen van ontbrekende pagina’s.
* Terbeschikkingstelling van de jaren 1914 en 1915.
Enkele steden/gemeenten die ofwel volledig nieuw beschikbaar zijn of waar er nieuwe aktetypen of jaren bij komen:
* Vlaanderen: Boutersem, Erembodegem, Hamme, Kemmel, Lochristi, Mechelen, Moelingen,Tollembeek, Waregem, Zelzate,…
* Brussel: Brussel, Etterbeek, Schaarbeek, Watermaal-Bosvoorde,…
* Wallonië : Ath, Cheratte, Froidmont, Izier, Landenne, Luik, Namen, Neufvilles, Ramelot, Tubeke,…
Veel succes met de opzoekingen in http://search.arch.be!
Een zucht van opluchting bij de medewerkers van het Algemeen Rijksarchief 2 – depot J. Cuvelier (hierna ARA 2) nu de “operatie Pasteurstraat” is afgerond. De tweede fase van de verhuisoperatie ‘dossiers oorlogsschade WO II’ werd opgestart in 2012, nadat de eerste fase halverwege 2009 werd stopgezet bij gebrek aan middelen bij de betrokken overheidsinstelling. Om de vernietiging van deze waardevolle dossiers te voorkomen, greep het team van ARA 2 in.
Sinds de zomer van 2015 is het archief van het Provinciaal Comité van Winterhulp voor de provincie Oost-Vlaanderen raadpleegbaar voor onderzoek. De series briefwisseling met de plaatselijke comités, die de hoofdmoot van het bestand uitmaken, geven een unieke inkijk in de Oost-Vlaamse couleur locale tijdens en in de nasleep van WOII.
Huizenonderzoek wint almaar aan populariteit, niet alleen bij architectuurhistorici, ook bij wie een sterke band heeft met zijn of haar eigen woning. Wie dit onderzoeksterrein wil verkennen, kan terecht bij het Rijksarchief, dat hierover talloze bronnen bewaart. Opzoekingen in dit soort bronnenmateriaal vergen evenwel een flinke dosis geduld. Hierbij een korte leidraad...
De medewerkers van het project SATURN hebben al bijna 9 km archief van de FOD Financiën laten vernietigen of overbrengen naar verschillende rijksarchieven. De eerste inventarissen, waaronder enkele toegangen op de archieven van de hypotheekkantoren, zijn gepubliceerd. Benieuwd wat u in hypotheekarchief kan terugvinden en hoe u ermee aan de slag kan?
Juni betekent… examens. Op zoek naar een rustige plek om samen met anderen te studeren? Wees welkom in één van onze volgende leeszalen in Brussel (Algemeen Rijksarchief, Rijksarchief te Brussel), Vlaanderen (Antwerpen-Beveren, Brugge, Gent, Hasselt, Kortrijk, Leuven) of Wallonië (Aarlen, Bergen, Louvain-la-Neuve, Luik, Namen). Studenten betalen voor een jaarkaart € 10,00, maar krijgen daarvoor de luxe van een studiezaal, waar een sfeer van historisch onderzoek hangt!
De projectmedewerkers van SATURN – de ‘archiefploegen Financiën’ – hebben al bijna 9 km archief van de FOD Financiën laten vernietigen of overbrengen naar verschillende rijksarchieven. De eerste inventarissen, waaronder enkele toegangen op de archieven van de hypotheekkantoren, zijn gepubliceerd. Benieuwd wat u in hypotheekarchief kan terugvinden en hoe u ermee aan de slag kan? We geven u enkele onderzoektips. Om naast de specifieke inventarissen ook een algemeen overzicht te kunnen bieden van het archief van de centrale diensten van de FOD Financiën, wordt sinds april 2015 aan een archiefgids, getiteld MONETA, gewerkt.
MONETA: een archiefgids over de archieven van de FOD Financiën
SATURN: onderzoektips voor hypotheekarchief
Het nieuwe Rijksarchief te Gent is op 22 april 2015 officieel ingehuldigd. De administratie en de archivarissen van het Rijksarchief te Gent zijn al bereikbaar in de nieuwbouw in de Bagattenstraat. Vanaf dinsdag 5 mei 2015 kunnen ook de lezers terecht in de gloednieuwe, ruime leeszaal.
Het Rijksarchief verwerft de laatste jaren meer en meer parochiearchieven. De regionale verschillen in frequentie en omvang van kerkelijke aanwinsten zijn aanzienlijk, maar het fenomeen is in heel België merkbaar. In samenspraak met de bisdommen, en met de hulp van vele vrijwilligers, werkt het Rijksarchief mee aan lange termijn oplossingen. Een blik op het bisdom Gent leert dat dit tot mooie resultaten kan leiden.
Vanaf 14 april 2015 zijn de microfilms en de genealogische bibliotheek Oost-Vlaanderen (destijds ondergebracht in het Rijksarchief te Ronse) niet langer raadpleegbaar in het Rijksarchief te Kortrijk. Ze worden immers verhuisd naar het nieuwe Rijksarchief te Gent. De gedigitaliseerde parochieregisters en akten van de burgerlijke stand kunnen uiteraard wél nog in de (digitale) leeszaal in Kortrijk geraadpleegd worden.
Het Rijksarchief bewaart vele honderden meters procesdossiers, verspreid over zijn verschillende vestigingen in België. Ontsluiting en valorisatie van dit interessante bronnenmateriaal heeft sinds kort een nieuwe adem gevonden, die wordt toegelicht in het laatste nummer van Science Connection (p. 28 t/m 30). En ook de Bibliografie van de Geschiedenis van België, sinds 2012 gerealiseerd binnen het Rijksarchief, komt aan bod, op p. 20 t/m 23.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd grote schade aangericht aan privébezittingen, waarvoor nadien schadevergoeding kon worden aangevraagd. Het Rijksarchief bewaart honderdduizenden van dergelijke ‘oorlogsschadedossiers'. De dossiers bevatten een schat aan unieke en gediversifieerde informatie, die ongetwijfeld talrijke onderzoekers – zowel vakspecialisten als het grote publiek – van waarde kan zijn.
In 2008 dook in een bestand van het Rijksarchief te Gent het boek van Sinterklaas op: een primeur voor het Rijksarchief! In 2014 werd in het oud archief van de Gentse Sint-Niklaaskerk dan weer een tekening van de Heilige Man teruggevonden.
Jaar in jaar uit geeft het Rijksarchief archiefstukken in bruikleen voor tentoonstellingen in binnen- en buitenland. Enkele prestigieuze bruiklenen van de Rijksarchieven in Gent, Leuven en Antwerpen vormen dé gelegenheid om deze activiteit ‘in de marge’ onder de aandacht te brengen.
Sinds 2014 is de inventaris van het archief van de Raad van Vlaanderen (1386-1795), de hoogste justitieraad van het graafschap Vlaanderen, integraal online raadpleegbaar. Daarnaast werd door het Rijksarchief te Gent een gebruikersgids opgesteld die u op weg helpt bij opzoekingen in dit enorme bestand.
Archiefselectie is een belangrijke uitdaging, ook voor steden en gemeenten. De bestaande selectielijsten voor Vlaamse gemeenten uit de jaren 1980-1990 waren als gevolg van wettelijke, organisatorische en technologische (r)evoluties dringend aan vernieuwing toe. Een VVBAD-werkgroep zette zich aan het werk en op 11 juli 2014 werd de nieuwe versie van de selectielijst voor gemeenten goedgekeurd door de algemeen rijksarchivaris.
Sinds kort is de inventaris van de Raad van Vlaanderen (1386-1795), de hoogste justitieraad van het graafschap Vlaanderen integraal online raadpleegbaar! Daarnaast werd vanuit het Rijksarchief te Gent een gebruikersgids opgesteld die u op weg helpt bij opzoekingen in dit enorme bestand.
In het voorjaar van 2014 werd in Nederland bij toeval een pauselijke oorkonde uit 1291 ontdekt die eigenlijk in het archief van de abdij Beaulieu, bewaard in het Rijksarchief te Gent, thuishoorde. De overdracht vond snel plaats en het stuk zit intussen veilig en wel opgeborgen in het Rijksarchief te Gent!
Op 27 januari 2014 trad het Koninklijk besluit in werking dat een wijziging inhoudt van de regels rond raadpleging van de bevolkings- en vreemdelingenregisters.
Wat verandert er voor u als lezer/klant/partner van het Rijksarchief?
De geschiedenis van het Rijksarchief te Gent
- Het Rijksarchief te Gent in het Geraard de Duivelsteen
- Perspectieven van het nieuwe Rijksarchief in de Bagattenstraat
- Biblio
Het Rijksarchief te Gent in het Geraard de Duivelsteen
Het Rijksarchief te Gent huisde van 1904 tot eind 2014 in het Geeraard de Duivelsteen. In 1873 kocht de Belgische staat het deel van het Geraard de Duivelsteen waarin het Kuldershuis was gevestigd, om er het Rijksarchief in onder te brengen. In 1891 volgde de aankoop van het tweede deel (de donjon), waarin de brandweer gevestigd was. In 1904 werd het pand met het oog op de diensten van het Rijksarchief uitgebreid met een administratief gebouw in neogotische stijl.
Al in de jaren 1960 bleek, onder meer door de uitvoering van de Archiefwet van 1955, dat het Duivelsteen te klein werd om de toevoer van archieven vanuit het dichtbevolkte Oost-Vlaanderen op te vangen. Daarop werden twee nieuwe Oost-Vlaamse depots opgericht. Het Rijksarchief te Ronse (gesloten in 2009) fungeerde als archiefbewaarplaats voor het gerechtelijk arrondissement Oudenaarde. Het Rijksarchief te Beveren kreeg een bredere functie als depot voor het gerechtelijk arrondissement Dendermonde en voor alle hedendaagse archieven van hoven, rechtbanken en andere buitendiensten van de Federale Overheidsdiensten voor onder meer het arrondissement Gent.
Niet alleen de depotruimte in het Duivelsteen werd te klein, ook de leeszaal kon de bezoekers niet langer optimaal ontvangen. Het graafschap Vlaanderen was in de middeleeuwen een zeer bloeiende en welvarende regio, waarvan de archieven van het Rijksarchief te Gent de neerslag vormen: archieven die gekend zijn over heel de wereld, en ook internationale onderzoekers naar Gent brengen.
Een derde groep redenen waarom het Duivelsteen te klein was geworden, is van materiële aard: het gebouw voldeed niet langer aan de moderne eisen van archiefbeheer: de huidige normen van klimaatregeling, van inbraak- en diefstalbeveiliging en van toegankelijkheid konden niet verzekerd worden. Kortom, de gebrekkige infrastructuur was zowel voor het personeel als voor de bezoekers niet langer te verantwoorden.
Perspectieven van het nieuwe Rijksarchief in de Bagattenstraat
In 2012 ging de bouw van een nieuw Rijksarchief te Gent van start. Architectenbureau Robbrecht-Daem nam het ontwerp van de nieuwbouw op zich. De werken duurden tot eind 2013 en kostten € 28,6 miljoen. De nieuwbouw in de Bagattenstraat (43) biedt plaats aan 40 km archief en is 10.777 m² groot. In de leeszaal kunnen 124 lezers terecht.
Het nieuwe Rijksarchief in de Bagattenstraat opent in alle opzichten nieuwe perspectieven. Eerst en vooral is er de uitbreiding van de opslagruimte. Niet alleen is 7 km archief van het Duivelsteen naar het nieuwe depot verhuisd, er is ook meer dan 19 km archief en bibliotheek vanuit het Rijksarchief te Antwerpen-Beveren naar Gent overgebracht. Het gaat o.m. om archieven van rechtbanken en hoven, van hypotheek- en registratiekantoren, van gevangenissen, van Winterhulp en van het provinciebestuur van Oost-Vlaanderen. Ook het archief en de bibliotheek van het gesloten Rijksarchief te Ronse kwamen naar Gent. Met de verkorting van de overbrengingstermijn van 100 naar 30 jaar moet het nieuwe Rijksarchief te Gent de komende 25 jaar overdrachten vanuit de administraties en andere aanwinsten (bijvoorbeeld van familie- en persoonsarchieven) kunnen opvangen.
De samenwerking met de Universiteit Gent zal zich in de nieuwbouw concretiseren in de vorm van seminarie- en workshopruimte waar studenten rechtstreeks met de bronnen in contact kunnen komen. In de multifunctionele ruimte (50 à 100 plaatsen) zullen colloquia en infosessies voor diverse doelgroepen (studenten, heemkundige, geschiedkundige en genealogische verenigingen) kunnen plaatshebben. De multifunctionele zaal kan bovendien ingericht worden als tentoonstellingsruimte. Dit biedt kansen om valorisatieprojecten kenbaar te maken.
De diverse valorisatieprojecten waaraan het Rijksarchief momenteel werkt, zullen niet alleen een vitrine krijgen in het nieuwe gebouw, maar kunnen er ook verder geconcretiseerd worden. De chartercollectie van het Rijksarchief te Gent telt ongeveer 15.000 stuks, nu opgeplooid in enveloppen. Bedoeling is om de belangrijkste charters uit de collectie te laten vlakken, reinigen en, indien nodig, te restaureren. Dit heeft maar zin als deze charters nadien in de beste omstandigheden worden bewaard. Het landboekenproject dat het Rijksarchief samen met het provinciebestuur van Oost-Vlaanderen heeft opgezet, heeft tot doel de informatie uit deze registers beschikbaar te stellen voor lokaal historisch onderzoek. Voor de bewerkings-, digitaliserings- en beheersactiviteiten die dit project met zich meebrengt, voorziet het nieuwe Rijksarchief de aangepaste infrastructuur.
Met andere archiefinstellingen zoals het AMSAB, het Universiteitsarchief en het Liberaal Archief vlakbij en de vakgroep Geschiedenis op een boogscheut, zal het nieuwe gebouw een oase van studie en onderzoek vormen en hopelijk in de toekomst tot nieuwe synergieën leiden.
Biblio
- Gent. Het Rijksarchief / Gand. Archives de l’Etat, Regie der Gebouwen, Brussel, 2015.
- Van Aerschot S., Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen. Inventaris van het cultuurbezit. 4n. Stad Gent, Gent, 1976, p. 99-102.
- Van Acker K.G., Gent, Geraard van, bijgenaamd de Duivel, ridder, in Nationaal Biografisch Woordenboek, vol.11, p. 254-257.
- Verfaillie J. en Lambrecht T., Een nieuw onderkomen voor de archieven en de bezoekers van het Rijksarchief te Gent / Les Archives de l’Etat à Gand ont leur nouveau dépôt, in Science Connection, Belspo, Brussel, 2015, 47, p. 22-25.
Introductie
Het Rijksarchief te Gent bewaart archief dat werd gevormd op het grondgebied van de huidige provincie Oost-Vlaanderen, van de 9de eeuw tot heden. Het gaat dus zowel om archief uit het ‘ancien régime’ (voor 1795) als modern archief uit de 19de, 20ste en zelfs 21ste eeuw.
Dat betekent dat het grootste deel van de collectie van het voormalige Rijksarchief te Ronse (tot 2009 verantwoordelijk voor het gerechtelijk arrondissement Oudenaarde) zich nu in Gent bevindt. Ook heel wat archief uit het Rijksarchief te Beveren (tot 2014 de bewaarplaats voor archieven uit het gerechtelijk arrondissement Dendermonde en voor tal van moderne archieven uit Oost-Vlaanderen) is nu in het Rijksarchief te Gent te vinden. Uitzondering op de regel zijn: bedrijfsarchieven, de handelsregisters van de Rechtbanken van Koophandel, parochieregisters (ancien régime) en registers van de burgerlijke stand (19de-20ste eeuw), die in het Rijksarchief te Beveren zijn gecentraliseerd.
Het Rijksarchief te Gent bewaart in hoofdzaak, maar niet uitsluitend, overheidsarchieven. De meeste documenten zijn vrij raadpleegbaar in de leeszaal, soms gelden meer specifieke raadplegingsmodaliteiten. In de beschikbare overzichten (zie ‘Zoekinstrumenten’ onderaan deze pagina) zijn de archiefbestanden doorgaans onderverdeeld per type ‘archiefvormer’, met andere woorden per type instelling, organisatie, persoon of groep personen die de archieven heeft gevormd.
Overheidsarchief ancien régime
Het Rijksarchief te Gent bewaart een bijzonder rijke collectie overheidsarchieven uit het ancien régime (tot ca. 1795). Het gaat om het archief van een groot aantal heerlijkheden, leenhoven, laathoven en schepenbanken, die samen instonden voor bestuur en rechtspraak op lokaal en regionaal niveau. Het archief van institutionele tussenniveaus zoals roeden, baanderijen, ambachten, … en dat van verschillende kasselrijen (Oudburg, Oudenaarde, Dendermonde, Waas) vervolledigt de hiërarchie. Samen zijn ze te vinden in de leeszaal onder toegangscode AR (regionale en lokale overheidsinstellingen van het graafschap Vlaanderen).
Daarnaast is het Rijksarchief te Gent van oudsher de bewaarplaats van het archief van de centrale of dus gewestelijke overheidsinstellingen van het graafschap Vlaanderen - een grondgebied dat zich ooit uitstrekte over West- en Oost-Vlaanderen, Frans- en Zeeuws-Vlaanderen. Onder toegangscode GW kunnen lezers onder meer de charters van de graven van Vlaanderen, het archief van de Raad en de Staten van Vlaanderen (als resp. hoogste justitieraad en volksvertegenwoordiging), de Wetachtige Kamer (als hoogste leenhof), Vorstelijke Domeinen, … consulteren.
Overheidsarchief hedendaagse periode
Hoewel de Franse Revolutie een duidelijke cesuur vormt, bevat de collectie van het Gentse Rijksarchief voor zowat alle bovenvermelde domeinen een 19de- en 20ste-eeuwse equivalent. Verschillende archiefblokken van de provincie Oost-Vlaanderen (en rechtsvoorganger Scheldedepartement), de overheidsinstelling die over het volledige ressort van het Rijksarchief te Gent werkzaam is, zijn bijvoorbeeld te vinden onder toegangscode PV. Op het regionale niveau is er onder meer sprake van het archief van kantonmunicipaliteiten, arrondissementscommissariaten en intercommunales, te vinden onder toegangscode REG. Het laagste niveau, het lokale of dus gemeentelijke niveau, wordt voornamelijk vertegenwoordigd door archieven van gemeenten, OCMW’s en rechtsvoorgangers (hoofdzakelijk Burelen van Weldadigheid en COO’s), terug te vinden onder toegangscode GEM. Dit kan worden aangevuld met het archief van polders en wateringen (toegangscode P), dat vaak teruggaat tot in het ancien régime en dus ten dele aansluit bij de AR-toegangen.
Bovendien wordt te Gent ook archief bewaard van verschillende buitendiensten van de nationale / federale overheid, actief op Oost-Vlaams grondgebied. Twee beleidsdomeinen zijn daarbij zo omvangrijk vertegenwoordigd dat ze aparte toegangscodes hebben gekregen. Het gaat enerzijds om toegangscode R, of dus archief van Hoven en Rechtbanken (van Vredegerechten tot Hof van Assisen, Arbeidshof en Hof van Beroep, parketten, buitengewone rechtbanken); en anderzijds om toegangscode F, of dus archief van Financiën (hoofdzakelijk kadaster, registratie- en hypotheekkantoren). Overige buitendiensten van overheidsinstellingen op nationaal of federaal niveau bevinden zich onder toegangscode M. Zo kan te Gent ook archief worden geraadpleegd van strafinrichtingen en interneringscentra, verschillende diensten Waterwegen en Zeekanaal of PMS-centra. Bijzonder zijn de archieven van Winterhulp en de oorlogsschadedossiers van het voormalige Ministerie van Wederopbouw.
Archief van kerkelijke instellingen
Binnen de privaatrechtelijke archieven van het Rijksarchief nemen de documenten van kerkelijke instellingen een prominente plaats in. Deze archieven zijn vaak periode-overschrijdend en bestrijken de middeleeuwen (het oudste stuk uit de Gentse collectie dateert uit de 9de eeuw) tot de 21ste eeuw. Zij kunnen ruwweg worden onderverdeeld in twee grote categorieën. De archieven van kerkelijke instellingen op niet-parochiaal niveau, te vinden onder toegangscode K, vormen de kern van de Gentse religieuze collectie. Het gaat onder meer over het archief van het Bisdom Gent (tot ca. 1800), de officialiteit of dus kerkelijke rechtbank, tal van abdijen, kloosters, dekenijen, … Vermeldenswaardig zijn uiteraard de archieven van de twee grote Gentse abdijen, namelijk de Sint-Pietersabdij en de Sint-Baafsabdij, vanaf de 16de eeuw Sint-Baafskapittel.
Het archief van kerkelijke instellingen op parochiaal niveau, te vinden onder toegangscode PAR, bestaat hoofdzakelijk uit oude en moderne archieven van kerkfabrieken, parochies en parochiale instellingen, tijdens het ancien régime aangevuld met het archief van de lokale armendissen - de voorloper van de moderne Burelen van Weldadigheid, de huidige OCMW’s. Het laatste decennium kenmerkt zich door hervormingen binnen het religieuze landschap: tal van kerken worden ontwijd, pastorijen en verenigingslokalen worden gesloten en / of verkocht. Het Rijksarchief te Gent heeft zich samen met het Gentse Bisdom geëngageerd om dit type lokaal erfgoed - onontbeerlijk voor lokale geschiedschrijving - niet verloren te laten gaan.
Notariaatsarchief
Ingevolge de wet op het notarisambt (1803, gewijzigd in 1999) dienen notarissen hun minuten en repertoria ouder dan 75 jaar (facultatief: ouder dan 50 jaar) in bewaring te geven aan het Rijksarchief. In de Gentse vestiging zijn dus de meeste akten van notarissen met standplaats in Oost-Vlaanderen tot ca. 1950 terug te vinden, maar ook het archief van heel wat ancien-régimenotarissen is in het Rijksarchief terechtgekomen. De leeszaaltoegangen van de categorie Notariaat, waarvan er in Gent ondertussen een duizendtal bestaan, hebben toegangscode NOT.
Privaatrechtelijke archieven en collecties
Het Rijksarchief te Gent bewaart archief van enkele historisch belangrijke families en personen uit de regio, terug te vinden onder toegangscode FM. Het kan daarbij gaan om families waarvan de geschiedenis én hun uitgebreide archief soms tot de middeleeuwen teruggaat (bijvoorbeeld Borluut, d’Hane, della Faille, …) of om algemene verzamelingen familiepapieren zoals het Algemeen Familiefonds. Persoonsarchieven centreren zich rond één figuur met - doorgaans - een publieke functie, zoals een notaris, advocaat of ambtenaar. Ook kabinetsarchieven worden tot deze categorie gerekend.
In een tweede categorie, terug te vinden onder toegangscode VE, zijn archieven van organisaties met een ideologisch en politiek doel, een sociaal doel, een educatief, cultureel of recreatief doel gegroepeerd. In het Rijksarchief te Gent gaat het hoofdzakelijk om archieven van verenigingen en enkele scholen. Aansluitend, onder toegangscode B, zijn archieven te vinden van een aantal beroeps- en economisch gerelateerde organisaties, zoals een spaar- en leenkas, een verzekeringsmaatschappij, en enkele ondernemersverenigingen. Hierbij werden, onderwerpsmatig, ook de archieven van Kamers van Koophandel en de Oost-Vlaamse Kamer van Ambachten en Neringen ondergebracht.
Tot slot bewaart het Rijksarchief te Gent onder toegangscode VZ ook een aantal collecties of verzamelingen, die bestaan uit stukken die eerder kunstmatig bij elkaar zijn gebracht. De bekendste voorbeelden hiervan vormen de uitgebreide collectie kaarten en plannen, verschillende varia-bestanden, fonds diverse oorkonden en fonds Gent. Tot deze categorie horen echter ook verzamelingen doodsbrieven, genealogische aantekeningen, gedrukte ordonnanties, handschriften en kronieken, …
Genealogische bronnen
Alle hierboven genoemde bronnen zijn uiteraard potentiële goudmijnen voor genealogisch en / of heemkundig onderzoek. Het Rijksarchief verliest echter ook de basisbronnen niet uit het oog. In de leeszaal van het Rijksarchief te Gent kan u microfilms raadplegen van parochieregisters, registers van de burgerlijke stand en enkele aanvullende bronnen. ‘Moderne’ parochieregisters (na 1795 tot ca. midden 20ste eeuw) bevinden zich in recent binnengekomen kerkarchieven (toegangscode PAR) en zijn in origineel te raadplegen; de aanwezige archiefbestanden van enkele gemeenten (toegangscode GEM) bevatten soms 19de-eeuwse bevolkingsregisters. Deze laatste staan doorgaans op microfilm.
Langskomen is niet altijd strikt noodzakelijk. De parochieregisters van voor 1796 en een groeiend aantal registers van de burgerlijke stand zijn beschikbaar op search.arch.be:
Raadpleging is gratis, maar wie toegang wil krijgen tot de beelden moet wel over een login en een paswoord beschikken (nadat u voor het eerst aanmeldt, ontvangt u een login per e-mail). De applicatie laat toe in / uit te zoomen en contrast en helderheid aan te passen.
Meer uitleg over hoe u best te werk gaat?
Bibliotheken
Het Rijksarchief te Gent bezit een bescheiden wetenschappelijke bibliotheek, die is samengesteld uit de boeken- en tijdschriftencollecties van het oude Rijksarchief te Gent, gecombineerd met die van het voormalige Rijksarchief te Ronse en delen van de collectie van het Rijksarchief te Beveren.
Bij de verhuis naar de nieuwe site in de Bagattenstraat ging de voornaamste aandacht echter uit naar de archiefbestanden, waardoor wij u nog geen algemene bibliotheekcatalogus kunnen aanbieden. Indien u op zoek bent naar een specifieke publicatie, staat vragen uiteraard vrij! Het Rijksarchief te Gent bevindt zich daarenboven op een boogscheut van de Boekentoren, de hoofdlocatie van de Gentse Universiteitsbibliotheek, waar heel wat publicaties met historische inslag ter beschikking zijn.
Zoekinstrumenten
- Raadpleeg de zoekrobot ‘Zoeken naar archieven’.
- Bekijk het overzicht van beschikbare archieven en leeszaaltoegangen. Voor het gebruiksgemak werden, in de laatste kolommen, verwijzingen naar de oude toegangsnummers van de Rijksarchieven te Gent, Ronse en Beveren opgenomen.
Diensthoofd: Paul Drossens.
Archivarissen: Annelies Somers, Joke Verfaillie.
Projectmedewerkers: Kaat Cappelle (project LORD), Sophie Becue en Lara Lust (project SATURN), An Vandenberghe (project OUTLAW), Tineke Van Gassen (project REIGN).
Onthaal, leeszaal en magazijnbeheer: Johan Buyle, Jurgen Cazaux, John De Decker, Tania Fol en Phaedra Traweels.
Onderhoud: Nena Uyttendaele.
Met het openbaar vervoer: Vanuit station Gent-Sint-Pieters neemt u best tram 1 (ca. 5 minuten), halte Savaanstraat. Keer 100 meter terug. De Bagattenstraat bevindt zich links. Vanuit station Gent-Dampoort neemt u best een bus naar Gent-Zuid. Het Rijksarchief bevindt zich op ca. 550 meter. Van Gent Zuid stapt u richting Lammerstraat en slaat u af naar links in de Sint-Pietersnieuwstraat. De Bagattenstraat bevindt zich aan de rechterkant. Meer informatie over trams en bussen in Gent op http://gent.delijn.be/.
Met de wagen: Bereikt u het Rijksarchief via de E 17 (uitrit Gent-Centrum). Volg de Sint-Lievenslaan en Charles de Kerchovelaan en sla links af in de Kortrijksepoortstraat. Via de Nederkouter bereikt u de Bagattenstraat. Parkeren kan u best in de omgeving (betalend, maar beperkt) of in één van de ondergrondse parkings in de buurt (Savaanstraat, Gent-Zuid, Sint-Pietersplein).
Toegang voor personen met beperkte mobiliteit (PBM): Het Rijksarchief verbindt zich ertoe de toegang tot al zijn leeszalen en andere openbare ruimtes te garanderen voor alle gebruikers. In dit kader werden de voorbije jaren reeds aanpassingen aan de gebouwen uitgevoerd zoals aangepaste toiletten voor personen met beperkte mobiliteit, de beschikbaarheid van oprijplaten voor rolstoelen, etc. Hebt u concrete vragen rond de toegang tot het Rijksarchief te Gent? Contacteer ons via telefoon (+32 (0)9 265 76 70) of e-mail.