Rijksarchief in België

Ons collectief geheugen !

FR | NL | DE | EN
Menu

De Maas, de mensen / De mensen, de Maas

Texte petit  Texte normal  Texte grand
Van 18/03/2022 tot 17/06/2022Openingsuren:

Maandag tot vrijdag, van 9.00u tot 16.30u.

Rondleiding door de tentoonstelling op zaterdag 14 mei 2022 om 10.00u (op reservatie, beperkt aantal plaatsen).

Tarieven: Gratis toegangContact : archives.namur@arch.be - 081 654 198

Van 18 maart tot 17 juni 2022 kan je in het Rijksarchief Namen een bezoek brengen aan de dubbeltentoonstelling “La Meuse, les hommes” en “Les hommes, la Meuse”. Je kan er kennis maken met de Maas, vanaf haar ontstaan in geologische tijden tot ze onderworpen werd door de mens. De dubbeltentoonstelling werd in 2012-2013 uitgedacht door het team van het Huis voor middeleeuws erfgoed van de Maasregio.

Tot in de 19de eeuw was de Maas nog onstuimig, chaotisch en onvoorspelbaar. De rivier trad regelmatig buiten haar oevers en overspoelde de begroeide of bewoonde bermen. Vandaag kennen we de Maas als een netjes ingebedde gecontroleerde rivier. Ze werd getemd door performante kunstwerken die zowel ’s zomers als ’s winters haar debiet in toom houden. Het lijkt wel of de Maas voor altijd is ingedamd.  

Maar zo is het niet altijd geweest. De Maas waar we nu van houden en die dichters heeft geïnspireerd was niet altijd een rustige stroom.  Het riviertje dat ontspringt op Franse plateaus heeft tussen aarde en rotsen dapper zijn bedding gegraven en via aardplooien en –verschuivingen vormgegeven aan de vallei.

De wetenschap vraagt zich vandaag nog steeds af waarom de Maas zich het in ’t hoofd heeft gehaald om het Ardens massief te doorkruisen in plaats van erom heen te gaan. En waarom is ze onmiddellijk afgeslagen naar het oosten, naar Namen, in plaats van rechtstreeks naar zee te stromen?  Geografen, geologen, geomorfologen en hydrologen zijn inderdaad nog steeds gepassioneerd door vraagstukken rond het ontstaan van de vallei en vanuit hun vakgebieden werpen ze nieuw licht op het ontstaansproces van de waterloop en de vallei. 

Naast economische, erfoedgerelateerde en – vandaag ook – toeristische dimensies heeft het Maasgebied nog steeds impact op de wetenschap, in dezelfde mate zoals dat in het verleden gebeurde met politici, cartografen, militairen en strategen. De voorstelling die zij hadden van de Maas legt trouwens een opmerkelijk getuigenis af van de evolutie van de stroom, met tekeningen van eilandjes, doorwaadbare plaatsen, waterdoorgangen, meanders en oevers, aanlegsteigers, … naast studies over gesteenten en afzettingen, fossielen en talrijke andere tekenen van leven die in de bodem bewaard bleven.   

De mensen en de Maas

Het tweede luik van de tentoonstelling bekijkt hetzelfde onderwerp vanuit menselijk standpunt: wie waren die vrouwen en mannen, waar en hoe leefden ze, wat was hun relatie met de Maas? Voor de inwoners van een vallei, en zeker wanneer deze bevloeid wordt door een grote stroom, is de waterloop het bed, de weg en het bekken van hun leven. Alles komt voort uit de stroom en keert ernaar terug.  Bewegend water trekt aan en fascineert.

De waterloop maakt deel uit van het landschap waaraan hij vormgegeven heeft. Met dezelfde kracht en duurzaamheid drukt de rivier ook zijn stempel op elke activiteit van de mens, en op de intellectuele en gevoelsmatige beeldvorming van de valleibewoners.  

In de loop der tijd leidt de waterloop tot vorming van een bijkomende identiteit. Hoe talrijk zijn niet de voordelen en bestaansbronnen die bijna spontaan worden aangeleverd door de stroom en zijn bijrivieren? Water lest de dorst van de mens en laaft het vee; water wast kledij en besproeit beplantingen; water vervoert hout, bouwmaterialen, granen, wijn, huiden en ertsen; water drijft molens aan; water leidt tot talrijke economische activiteiten in de visvangst, de scheepvaart, de papiernijverheid, overzetdiensten, loopkranen, enz. Water biedt ook bescherming en legt grenzen vast waardoor bij iedere overtocht taksen kunnen geheven worden. Water voert tenslotte ook afval af.

Sinds de Merovingische tijd speelt de Maas een belangrijke rol in het plaatselijk leven en heeft ze haar nut aangetoond in het langeafstandsverkeer. In de loop der tijd is de binnenvaart toegenomen.  De Maas is een essentiële transportmodus geworden voor de handel en voor de bevoorrading van de steden en het hinterland. Zowel gebruikelijke consumptiegoederen als grondstoffen voor ambachten en de industrie worden via waterwegen verplaatst. Tegelijk zorgde de opkomst van stedelijke centra op de Maasoevers voor de uitbouw van infrastructuur voor de aanleg van schepen.  “Handelsschepen” zorgen voor het vervoer van personen en goederen waardoor de verbinding tussen regio’s versterkt wordt.  Geleidelijk wordt de scheepvaart geperfectioneerd en de “schippers-handelaars” zien af van hun activiteit en laten hun vracht over aan professionele schippers. Door deze permanente interactie tussen mens en rivier, door dit “samen-leven” van de inwoners van de vallei en hun waterloop ontstaat ook tegenstand en hinder, en stilaan zal de natuurlijke waterkwaliteit van de rivier achteruitgaan. De vervuiling van de rivier dateert niet van gisteren maar de middeleeuwse bezoedeling kan in omvang niet worden vergeleken met de stedelijke, industriële en landbouwlozingen die onze moderne samenleving eindelijk tracht in te perken. 

Rondleiding op zaterdag 14 mei 2022

Zaterdag 14 mei 2022 ben je van harte welkom om 10u in het Rijksarchief Namen voor een rondleiding doorheen deze dubbeltentoonstelling. Reserveer je plaats via het 'Maison du patrimoine médiéval mosan' (info@mpmm.be of 082 22 36 16). Het aantal plaatsen is beperkt, maar je kan de tentoonstelling tijdens de week ook steeds vrij bezoeken in het Rijksarchief Namen!

Catalogus van de tentoonstelling

De twee catalogi van de tentoonstelling, opgemaakt in 2012 en 2013, zijn voor € 15/stuk te koop bij het Rijksarchief te Namen.

  • Cahiers de la MPMM n° 5 – La Meuse, les hommes, formaat A4, 136 blz., 2012
  • Cahiers de la MPMM n° 6 – Les hommes, la Meuse, formaat A4, 160 blz., 2013

Catalogues de l'exposition

Les deux catalogues d'exposition, réalisés en 2012 et 2013, seront en vente aux Archives de l'État à Namur au prix chacun de 15 €.

  • Cahiers de la MPMM n° 5 – La Meuse, les hommes, format A4, 136 pages, 2012
  • Cahiers de la MPMM n° 6 – Les hommes, la Meuse, format A4, 160 pages, 2013

In de media

Lees meer

Het Rijksarchief bewaart in zijn verschillende vestigingen meerdere archiefbestanden over waterlopen en kanalen. Je kan ze komen ontdekken in onze leeszalen. Hieronder vind je alvast een illustratieve (niet-exhaustieve) lijst. Vele kaarten en plannen staan ook online, meer bepaald via de website Cartesius.

www.belspo.be www.belgium.be e-Procurement