Aan het begin van de 19de eeuw werden beenderen een belangrijke grondstof. Wetenschappers ontdekten dat ze nuttig waren voor de landbouw. Suikerproducenten gebruikten gemalen botten als filter om siroop te zuiveren. Door deze nieuwe toepassingen ontstond er veel vraag naar botten, met een onverwacht gevolg: graven en oude slagvelden werden geplunderd om aan beenderen te komen.

Twee eeuwen later vertelt dit boek voor het eerst uitgebreid het verhaal van deze griezelige handel in menselijke resten.

Beluister hier ook het gesprek van Laetizia Puccio met Bernard Wilkin over het boek in de podcast C'est notre histoire op RCF Radio Liège, 5 juni 2025.

Wist je dat?

In de 19de eeuw werden de tanden van gesneuvelde soldaten gebruikt voor het maken van kunstgebitten. "Men trok de tanden uit de lichamen van de doden, vaak op het slagveld," legt Bernard Wilkin uit.

Jonge soldaten die sneuvelden in de oorlog leverden het ideale materiaal. Hun tanden werden meestal verkocht per kilo, soms zelfs gepromoot om hun vermeende afkomst. Zo ontstond de legende van de "Waterloo-gebitten".

Deze praktijk, hoe luguber ook, laat zien dat het in die tijd vanzelfsprekend was om menselijke resten te hergebruiken. Door een gebrek aan middelen werd alles gerecupereerd, zelfs het lichaam zelf.

Meer weten? Lees het hoofdstuk van de Duitse historicus Arne Homann, 'Le sourire du héros? Les prothèses de dents de soldats morts au combat, 1750-1860' in Jusqu'à la moelle (p. 113-126).

De publicatie

WILKIN Bernard en SCHÄFER Robin, Jusqu'à la moelle : l'exploitation industrielle des ossements humains à l'époque contemporaine, Altura Éditions/Luc Pire, 2025, 240 p., €25.00.

Deze publicatie werd mogelijk gemaakt met de steun van het Rijksarchief. Bestel jouw exemplaar via publicat@arch.be.