De zogenaamde “Verzameling Oorkonden met Blauw Nummer” is met ruim 12.000 oorkonden wellicht de grootste van het land. Ze bevat charters uit de periode 1065-1795, afkomstig van honderden West-Vlaamse instellingen die werden afgeschaft op het einde van het ancien régime. Het grootste gedeelte van deze verzameling, bewaard in het Rijksarchief Brugge, wordt momenteel volop beschreven. De inventaris van het eerste deel, “Brugse Vrije”, met 889 nummers uit de periode 1247-1754, is nu gepubliceerd. Andere delen volgen binnenkort.
Oorkonden met Blauw Nummer?!
Kleinere delen van de “Verzameling Oorkonden met Blauw Nummer” worden in de Rijksarchieven van Doornik en Kortrijk bewaard. Eerder verscheen al een inventaris van de Kortrijkse oorkonden.
De beruchte verzameling ontstond in de 19de eeuw in het Rijksarchief Brugge. Adjunct-archivaris Gaillard noteerde er blauwe nummers op duizenden lukraak bij elkaar gebrachte oorkonden, afkomstig van afgeschafte instellingen. Hij maakte ook uitgebreide ontledingen van alle charters. Deze beschrijvingen waren in het Frans opgesteld en telden soms ettelijke pagina’s. De charters konden tot voor kort enkel geraadpleegd worden aan de hand van de handgeschreven fiches, volgens zijn ordening in twaalf categorieën opgesplitst. De eerste daarvan was het Brugse Vrije. In deze nieuwe inventaris werden de bestaande fiches van Gaillard vertaald, drastisch ingekort en verbeterd.
De omschrijving “Brugse Vrije” heeft weinig met de moderne principes van ordening te maken. Het Brugse Vrije werd namelijk niet beschouwd als een archiefvormer, maar als een geografische afbakening. Het gaat met andere woorden om oorkonden die handelingen vastlegden binnen de grenzen van deze kasselrij.
Onderzoeksmogelijkheden
In de praktijk vind je in de charters voornamelijk goederentransacties terug, verleden voor de schepenen van het Brugse Vrije. Daarnaast bevat deze inventaris ook procedurestukken inzake geschillen en processen behandeld door de vierschaar van het Vrije, de Raad van Vlaanderen en de Grote Raad van Mechelen, fiscale bescheiden (zogenaamde pointing- en zettingrollen), schuldbekentenissen voor leningen aangegaan bij geldschieters, bestuurlijke opdrachten, enz.
Van sommige stukken is het onduidelijk waarom ze zijn toegewezen aan het Brugse Vrije. Zo bevat nr. 2092 een merkwaardig charter uit 1339 over onderhandelingen en een verdrag tussen de koning van Engeland en de graaf van Vlaanderen.
De inventaris
Je kan deze inventaris downloaden in pdf-formaat via onze webshop. De papieren versie is voor € 8,00 te koop in het Algemeen Rijksarchief of kan worden besteld via publicat@arch.be.
CALLEWIER Hendrik, Catalogus van de Verzameling Oorkonden met blauw nummer: I. Brugse Vrije (1247-1754), reeks Inventarissen Rijksarchief te Brugge nr. 97, publicatie nr. 6358, Algemeen Rijksarchief, Brussel, 2023, 8,00 € (+ eventuele verzendingskosten).
