Sinds kort zijn de vonnisboeken van de Raad van Brabant, die worden bewaard in het Rijksarchief Brussel (Vorst), integraal online raadpleegbaar via de zoekrobot van het Rijksarchief en dat kan zonder meer spectaculair worden genoemd. Het gaat om een doorlopende reeks van maar liefst 584 registers, goed voor 318.462 beelden. De historische waarde van deze vonnisboeken is onschatbaar. Ze geven inzicht in vele tienduizenden rechtszaken: van uit de hand gelopen burenruzies over een lap grond of een gemeenschappelijke huismuur, over familievetes inzake erfenissen, tot beroemde rechtszaken waarin opstandsleiders zoals Frans Anneessens ter dood werden veroordeeld.
Het eerste vonnisregister begint in 1436, toen de Raad van Brabant nog piepjong was. Het laatste stamt uit 1795, toen de Raad door het Franse bewind samen met honderden andere instellingen uit het ancien régime werd afgeschaft.
Intussen groeide de Raad van Brabant uit tot één van de belangrijkste bestuurlijke en gerechtelijke instanties in de Bourgondische en Habsburgse Nederlanden. Als bestuursorgaan controleerde de Raad lagere besturen en kondigde vorstelijke ordonnanties af na een interne check. De Raad was daarnaast het hoogste rechtscollege in de hertogdommen Brabant en Limburg. Dat resulteerde onder andere in deze vonnisboeken maar ook in tal van andere bronnenreeksen, waaronder de zittingsrollen, boekhouding en registers van willige rechtspraak. Bovendien zijn ook vele duizenden procesbundels overgeleverd, waarvan nog ca. 1 km beschreven moet worden.
De historische waarde van de online raadpleegbare vonnisboeken is onschatbaar. We vinden er vonnissen van vele tienduizenden rechtszaken waarin mensen van alle rang en stand hun onderlinge geschillen uitvochten of door het Officie-Fiscaal – dat als openbaar ministerie fungeerde – werden vervolgd. De vonnisboeken geven ons een unieke inkijk in conflictsituaties allerhande, gaande van burenruzies over een lap grond of een gemeenschappelijke huismuur, over familievetes inzake erfenissen, tot beroemde rechtszaken waarin opstandsleiders zoals Frans Anneessens ter dood werden veroordeeld. Voor een stad als Brussel, waar veel archieven verloren zijn gegaan door het bombardement van 1695, zijn deze vonnisboeken samen met de procesbundels waarin Brusselaars betrokken waren, des te meer van belang.
Op het eind van de 16de eeuw zijn de griffiers van de Raad van Brabant ook gestart met het opmaken van indexen van de procespartijen. Die indexen zitten voor- of achteraan in de vonnisboeken en vergemakkelijken de zoektocht naar specifieke vonnissen. In de nabije toekomst zal nieuwe technologie de inhoud van deze registers bovendien nog toegankelijker maken. Op dit moment loopt de voorbereiding om het softwareprogramma Trankribus te trainen om de vonnisboeken via elektronische handschriftherkenning te transcriberen (coördinatie: FED-tWIN-project ACCESS). De doorzoekbaarheid zal daarmee spectaculair toenemen, maar daarover later meer.
Online raadpleging na registratie
- Om online archieven te kunnen raadplegen, heb je een account nodig. Klik hier om je te registreren.
- Klik hier om de vonnisboeken van de Raad van Brabant te raadplegen in onze zoekrobot (via de inventaris van de griffies van de Raad van Brabant).
