Die bisdommen vormden wat de regering zelf bestempelde als de “Belgische Kerk”. Het gaat om de kathedralen Sint-Rombouts van Mechelen, Onze-Lieve-Vrouw van Antwerpen, Sint-Donatianus van Brugge, Sint-Baafs van Gent, Sint-Martinus van Ieper, Sint-Albanus van Namen en Onze-Lieve-Vrouw van Doornik.    

De studie van Bernard Vandermeersch, de 11de uitgave in de reeks Studies in Belgian History, legt de talrijke familiebanden tussen de kanunniken bloot en toont aan dat de hogere clerus vaak voortkwam uit “priesterfamilies”. Dit is niet zomaar een gemeenplaats. Het betekent dat de priesterorde was gestoeld op een beperkte sociale, culturele en spirituele basis. Vooral de rechterlijke macht (toga, magistratuur, justitie) maakte meer dan de helft uit van de gekende basis waaruit gerekruteerd werd en meer dan een derde van het gehele korps. Dit kenmerk sluit aan bij het Borromeïsch of Spaans-Tridentijns bestuursmodel van de “goede stad”, dat opgang maakte aan het begin van de 17de eeuw en in de 18de eeuw in verval geraakte.

De studie toont ook aan dat er naast familiale banden en nepotisme binnen de clerus nog een andere middelpuntzoekende kracht werkzaam was: we hebben deze de “Leuvense connectie” genoemd. De universiteit van Leuven, die het monopolie had op het hoger onderwijs, had in heel de Nederlanden een informeel netwerk van cliëntelisme. Uit de studie blijkt dat de markt van kerkelijke baten onder controle stond van de universiteit. Het Leuvense netwerk was sterk verweven met de kerkelijke instanties.  

Conflicten aan het eind van de 18de eeuw legden de verborgen rol van dit netwerk bloot. De kanunniken die behoorden tot de “Leuvense connectie” beïnvloedden en forceerden de houding van de bisschoppen tegenover het Jozefisme (1780-1790). Ze speelden ook een rol in de oppositie tijdens het Franse bewind, voordat het concordaat gesloten werd (1795-1802).

Biografie van de auteur

Bernard Vandermeersch (° 1982) is doctor in de geschiedenis en geaggregeerde voor het hoger secundair onderwijs. Zijn geliefkoosde studiedomeinen zijn: godsdienstgeschiedenis, de instellingen en het publiek kerkelijk recht tijdens het ancien régime, en familiegeschiedenis. In 2010 publiceerde hij in de Revue d’Histoire ecclésiastique (fasc. 94) een werk over het Jozefisme in de Nederlanden (1780-1790). Hij is lid van Babel, de Belgische vereniging voor godsdienststudies, en geassocieerd lid van het Centre de recherches en histoire du droit, des institutions et de la société (CRHiDI). Vandermeersch is ook bestuurslid van het Genealogisch en Heraldisch bureau van België.  

De publicatie

Het boek is te koop in de archiefwinkel van het Algemeen Rijksarchief of kan besteld worden via publicat@arch.be, Amazon of Bol.com.

• VANDERMEERSCH Bernard, La fin d’une élite : Chanoines cathédraux dans les Pays-Bas autrichiens à la fin de l’Ancien Régime (1770-1797), reeks Studies in Belgian History vol. 11, publicatie nr. 6232, Algemeen Rijksarchief, Brussel, 2021, € 29,95 (+ eventuele verzendingskosten).

Eerder dit jaar verscheen van dezelfde auteur:

• VANDERMEERSCH Bernard, Chanoines cathédraux dans les Pays-Bas autrichiens à la fin de l’Ancien Régime (1770-1797) : Dictionnaire prosopographique, reeks Studia vol. 169, publicatie nr. 6224, Algemeen Rijksarchief, Brussel, 2021, € 25,00 (+ eventuele verzendingskosten).

Ook deze publicatie is verkrijgbaar in de archiefwinkel van het Algemeen Rijksarchief of kan besteld worden via publicat@arch.be, Amazon of Bol.com  

Eerder verschenen in onze SBH-reeks

1. COPPIETERS Guy, De Belgische Kolenslag, 1944-1951. Het mirakel dat er geen was, reeks Studies in Belgian History vol. 10, publicatienummer 6191, Algemeen Rijksarchief, Brussel, 2021. Lees meer
2. STUCKENS Aurélie, Les hommes de l’écrit : Agents princiers, pratiques documentaires et développement administratif dans le comté de Flandre (1244-1305), reeks Studies in Belgian History vol. 9, publicatie nr. 6150, Algemeen Rijksarchief, Brussel, 2020. Lees meer
3. VAN DER EYCKEN Johan, Ridders aan de Maas: Adel in het graafschap Loon (1300-1520), reeks Studies in Belgian History vol. 8, publicatienummer 6119, Algemeen Rijksarchief, Brussel, 2020. Lees meer
4. PLISNIER Flore, Une histoire de la radiodiffusion-télévision francophone belge de 1960 à 1977 : Entre pluralisme, autonomie culturelle et tutelle politique, reeks Studies in Belgian History vol. 7, publicatie nr. 5940, Algemeen Rijksarchief, Brussel, 2018. Lees meer
5. VERDOOT Jérôme, Pour les siècles des siècles : L’abbaye Saint-Pierre de Lobbes au Moyen Âge (VIIe-XVe siècles), reeks Studies in Belgian History vol. 6, publicatie nr. 5939, Algemeen Rijksarchief, Brussel, 2018. Lees meer
6. MASSON Christophe en DEMOULIN Bruno (onder leiding van), La Paix de Fexhe (1316) et les révoltes dans la Principauté de Liège et dans les Pays-Bas méridionaux : Actes du colloque tenu à Liège les 15 & 16 septembre 2016, reeks Studies in Belgian History vol. 5, publicatie nr. 5895, Algemeen Rijksarchief, Brussel, 2018. Lees meer
7. BERNARDO Y GARCIA Luis Angel, Le Ventre des Belges. Une histoire alimentaire des temps d’occupation et de sortie de guerre (1914-1921 & 1939-1948), reeks Studies in Belgian History vol. 4, Algemeen Rijksarchief, Brussel, 2017. Lees meer
8. PETRONE Laurence, Democratie in crisis: Een anatomie van de buitengerechtelijke vrijheidsberoving in West-Europa (1914-1940), reeks Studies in Belgian History vol.3, publicatie nr. 5722, Algemeen Rijksarchief, Brussel, 2017. Lees meer
9. LELOUP Geert, Non pas un pouvoir illusoire: Ontstaan, rol en (on)macht van het Belgische Rekenhof (1814-1939), reeks Studies on Belgian History vol. 2, publicatie nr. 5619, Algemeen Rijksarchief, 2016. Lees meer
10. MARIAGE Florian, Bailli royal, seigneurs et communautés villageoises : Jeux et enjeux de pouvoirs en Tournaisis de la fin du XIVe à la fin du XVIe siècle, reeks Studies in Belgian History vol. 1, Algemeen Rijksarchief, Brussel, 2015. Lees meer
     

Ontdek ook andere publicaties van het Rijksarchief.