In het zog van het BRAIN 2.0-onderzoeksproject NaPol-Intel is in het Algemeen Rijksarchief nu ook het archief van de Algemene Rijkspolitie ontsloten voor onderzoek, meer bepaald de benoemingsdossiers van politiecommissarissen.
Ter hervorming van het politionele landschap werd in 1934 binnen het ministerie van Binnenlandse Zaken de Algemene Rijkspolitie opgericht. Die moest de acties van de verschillende politiediensten coördineren en inlichtingen verzamelen over mogelijke bedreigingen van de openbare orde. Hoewel de Algemene Rijkspolitie aanvankelijk tekortschoot in vergelijking met de reeds bestaande politiediensten zoals de Rijkswacht en de Gerechtelijke Politie, werd ze toch verantwoordelijk voor toezicht op de organisatie en de werking van de gemeentepolitie. Denk aan personeelskwesties, tuchtprocedures, opleidingen en de benoemingen van de commissarissen.
Sinds de gemeentewet van 1836 werden commissarissen benoemd door de koning, op voordracht van de minister van Binnenlandse Zaken en na een procedure waarin de procureurs-generaal van het Hof van Beroep of de provinciegouverneurs advies uitbrachten en de staten van dienst van de kandidaten werden nagegaan. De Algemene Rijkspolitie stelde het dossier samen dat de basis vormde voor de loopbaan van de commissaris. Het gaat in dit archiefbestand niet om personeelsdossiers als dusdanig, maar om dossiers inzake benoemingsprocedures. De dossiers bevatten inlichtingen over de benoemde commissarissen zoals eventuele tuchtsancties, procedures voor de Raad van State, ontslagen, …
Onderzoeksperspectieven
De benoemingsdossiers blijken bijzonder rijke bronnen voor de lokale geschiedenis, met focus op de vrouwen en mannen die aan het hoofd stonden van de gemeentepolitie. Het archiefbestand bevat naast de koninklijke besluiten en dossiers met benoemingen ook enkele stukken over de oprichting of afschaffing van commissarisfuncties. Zo geeft dit archief een inkijk in de veiligheidsnoden van gemeenten. Het bevat ook statistische informatie zoals het aantal processen-verbaal dat jaarlijks werd opgemaakt, en jaarverslagen van de politiediensten. In het bestand zitten tot slot dossiers over de bestuurlijke epuratie van commissarissen na de Tweede Wereldoorlog, met info over de feiten die ten laste werden gelegd, de sancties die desgevallend werden genomen, verslagen van hoorzittingen voor de gemeenteraad. Een overzicht kortom van de administratieve repressie aan het eind van de oorlog.
Dit archief vormt een aanvulling op de archiefbestanden die reeds werden geïnventariseerd in het kader van het project NaPol-Intel: archief van de Rijkswacht (inclusief personeelsdossiers van ex-rijkswachters), dossiers inzake toezicht op zogeheten “subversieve” kringen, archief van de brigades, of nog, processen-verbaal die tijdens de Tweede Wereldoorlog werden ontvangen door de Algemene Rijkspolitie. Ook de inventaris van het archief van de generale staf van de Rijkswacht is bijna klaar en wordt binnenkort gepubliceerd.
De inventaris
De inventaris is enkel digitaal beschikbaar. Download gratis de pdf-versie of raadpleeg de inventaris via onze zoekrobot.
CHARON Arnaud, Inventaire des archives du ministère de l’Intérieur. Police générale du Royaume. Dossiers des commissaires de police (1919-2001), reeks Inventarissen Algemeen Rijksarchief nr. 698, publicatie nr. 6322, Algemeen Rijksarchief, Brussel, 2022.
Leestips
- NaPol-Intel - Nationalisatie van de politionele informatiegaring in België (1918-1961): democratiseringsproces en bureaucratisch kennisbeheer
- Subversieve milieus en bedreigingen van de openbare orde: het informatienetwerk van de Rijkswacht ontbloot
- Bijna 30.000 archiefstukken van de Rijkswacht online raadpleegbaar
- Een bottom-up kijk op bezet België: WO II-archief van de Algemene Rijkspolitie online raadpleegbaar
- Rijkswachtarchief: archief van de brigades nu ook raadpleegbaar
- Wie zat er onder die kepie? Rijkswachtgeschiedenis ontbloot
