Rijksarchief in België

Ons collectief geheugen !

FR | NL | DE | EN
Menu

Archief van de gevangenis van Sint-Gillis geïnventariseerd

Texte petit  Texte normal  Texte grand
27/08/2019 - Onderzoek - Inventarisatie - Publicaties - Rijksarchief te Brussel

Het archief van de gevangenis van Sint-Gillis werd jarenlang bewaard in afschuwelijke omstandigheden, in vochtige kelders vol schimmels, ratten, muizen en duiven, ondanks herhaald protest van archivarissen van het Rijksarchief. Enkele jaren geleden werd het archief toch overgedragen. En met de digitale publicatie van de inventaris wordt dit moeilijke dossier nu mooi afgerond. De inhoudelijke waarde van het archief kan moeilijk overschat worden…

De gevangenis van Sint-Gillis, in functie sinds 1885, heeft een belangrijke rol gespeeld in de Belgische geschiedenis. Tijdens beide Wereldoorlogen werd de gevangenis gecontroleerd door de Duitsers. Na WO II werd de top van de collaboratie opgesloten in Sint-Gillis, zoals de leiders van politieke en militaire organisaties, propagandisten en spionnen.

Het archief van de gevangenis werd jarenlang bewaard in afschuwelijke omstandigheden, in vochtige kelders vol schimmels, ratten, muizen en duiven. Talloze archivarissen van het Rijksarchief hebben hier jarenlang tegen geprotesteerd, zonder dat er veel veranderde op het terrein. Enkele jaren geleden werd het archief toch overgedragen, in moeilijke omstandigheden. Het ging zover dat 14 personeelsleden van het Rijksarchief met beschermende pakken in de kelders van Sint-Gillis moesten afdalen om archief te redden. Uiteraard werd dit archief behandeld tegen schimmel, voordat het kon worden geordend en geïnventariseerd. Met de (digitale) publicatie van de inventaris wordt dit moeilijke dossier mooi afgerond.

Het archief documenteert met de dagboeken van in- en uitgeschreven gedetineerden en de verschillende reeksen opsluitingsregisters de ruggengraat van de gevangenis. Het gaat om unieke gegevens, informatie die nergens anders bewaard wordt.

Gevangenisarchief biedt heel diverse onderzoeksmogelijkheden. Zo bestaan er voor de periode van 1920 tot 1960 bijvoorbeeld alfabetisch geklasseerde steekkaarten van de gedetineerden. Op die fiches werden opsluitingsdata geschreven, waarmee opzoekingen kunnen gebeuren in de opsluitingsregisters. Daarin staat o.a. de naam, voornaam, namen van de ouders, beroep, burgerlijke stand, religie, leeftijd, en de datum van uitschrijving. Vooral interessant is de datum van het vonnis en de rechtbank die de gedetineerde heeft veroordeeld. Op basis daarvan kan je verder zoeken in archieven van rechtbanken, die ook in het Rijksarchief worden bewaard.

Een (over)grootvader die in de gevangenis heeft gezeten, en je wil graag weten hoe hij eruitzag? In registers van vóór WO II werd ook een fysiek signalement opgenomen: de lengte, kleur van haar en ogen en een beschrijving van gezicht, neus, mond, kin en lichaamsbouw. In de ‘antropologische dossiers’ uit het interbellum zitten zelfs foto’s!

Sinds de jaren 1990 heeft het Rijksarchief 27 inventarissen van gevangenisarchieven uitgegeven. Niet alleen van Sint-Gillis, maar ook van Aalst, Antwerpen, Breendonk, Brugge, Charleroi, Dendermonde, Dinant, Doornik, Gent, Hasselt, Hoei, Ieper, Kortrijk, Leuven, Luik, Marche-en-Famenne, Mechelen, Oudenaarde, Namen, Tongeren, Turnhout, Verviers, Veurne en Vilvoorde.

   

   

Is dit archief vrij raadpleegbaar?

Archiefdocumenten ouder dan 100 jaar zijn vrij toegankelijk. Archief van gevangenissen dat ouder is dan 30 jaar, en niet privacygevoelig, is eveneens vrij toegankelijk. Voor de raadpleging van gevangenisarchief dat ouder is dan dertig jaar maar dat wel privacygevoelig is, is de toelating nodig van de Algemeen Rijksarchivaris of zijn gemachtigde. Deze inventaris bevat nauwelijks archiefstukken jonger dan dertig jaar. Deze stukken kunnen pas worden geraadpleegd na toelating van het Directoraat-Generaal Penitentiaire Inrichtingen van de FOD Justitie.

De inventaris

De inventaris is (gratis) digitaal raadpleegbaar via onze zoekrobot of via de webshop.

Deceulaer Harald, De Prins Gert en Tallier Pierre-Alain, Inventaris van het archief van de gevangenis van Sint-Gillis, 1885-1991, reeks Inventarissen Rijksarchief te Brussel 87, publicatie 5998, Algemeen Rijksarchief, Brussel, 2019.

www.belspo.be www.belgium.be e-Procurement