Vele binnen- en buitenlandse televisiezenders bieden momenteel programma’s aan over kunst- en antiekhandel en veilingen: een hot item. De archieven van veilinghuizen en kunst- en antiekhandelaars daarentegen halen zelden de media, hoewel ze voor kunsthistorisch en historisch onderzoek en voor kunstliefhebbers in het algemeen bijzonder waardevol zijn. Het voormalige Antwerpse veilinghuis Van Herck is hiervan een mooi voorbeeld.
De bekende kunsthandel en interieurzaak Van Herck was decennialang een vaste waarde in Antwerpen. Vier generaties familieleden waren actief in deze handel en speelden daarnaast een belangrijke rol in het Antwerpse culturele leven. De familie Van Herck hield zich tijdens de tweede helft van de 19e eeuw en nagenoeg de hele 20e eeuw bezig met de verkoop van kunstwerken en antiek, het schatten van de waarde van allerlei kunst- en andere voorwerpen, het organiseren van openbare veilingen, de productie en restauratie van meubelen en (complete) interieurinrichting. Het veilinghuis groeide uit tot een van de voornaamste en bedrijvigste van België. Het organiseerde in totaal meer dan 700 kunst- en antiekveilingen!
Na de definitieve stopzetting van de zaak in 1994 geraakten de verschillende collecties van Van Herck verspreid over diverse instellingen (musea, archieven en bibliotheken). In 1997 verwierf het Rijksarchief te Antwerpen het omvangrijke bedrijfsarchief (ongeveer 50 strekkende meter). Het archief van het familiebedrijf is om meerdere redenen interessant en waardevol te noemen. Vooreerst is er de vaststelling dat het aantal kunsthandelarchieven in Vlaanderen sowieso niet dik gezaaid is. Ten tweede bestrijkt het Van Herck-archief meer dan een eeuw. En ten derde bevat het diverse reeksen die een groot onderzoekspotentieel bezitten. Zo staan de geannoteerde veilingcatalogi, de veilingboeken en de veilingdossiers het toe om de kunst- en antiekmarkt in Vlaanderen en in het bijzonder in Antwerpen grondig te bestuderen (dealers, antiquairs, verzamelaars, marktwaarde van de kunstwerken…). Bovendien zijn de veilingarchivalia een belangrijke hulp voor het opsporen van de herkomst van menig kunstwerk (reconstructie van de provenance).
Al even boeiend zijn de series boedelinventarissen en schattingsverslagen van collecties, nalatenschappen en kunstobjecten. Ze bieden een voyeuristische inkijk in de rijk gedecoreerde interieurs van kastelen en herenhuizen. Talrijke adellijke en bourgeoisiefamilies in Antwerpen, Vlaanderen en Brussel lieten door Van Herck boedelinventarissen opstellen en schattingen uitvoeren. Deze series vormen een eersterangsbron voor de studie van historische interieurs, de woon- en materiële cultuur, het in beeld brengen van kunstcollecties en voor onderzoek naar consumptiegedrag bij de elite. En dan hebben we het nog niet eens gehad over de klantenboeken van het atelier. Deze boekhoudkundige registers vertellen ons tot in de kleinste details welke veelzijdige interieuropdrachten Van Herck in de kastelen en herenhuizen van de beau monde uitvoerde. Alle klanten en locaties zijn met naam gekend, evenals de kostprijs van de uitgevoerde werken. Ook aan de inrichting van stedelijke musea (onder meer het Rubenshuis, het Vleeshuis en het Steen) werkte de firma mee. Kortom, een archief met meerdere troeven. De recent gepubliceerde archiefinventaris wordt op 5 april 2019 door rijksarchivaris Johan Dambruyne officieel voorgesteld op een studiedag van het Rubenianum in Antwerpen, speciaal gewijd aan de culturele nalatenschap van de familie Van Herck.
De inventaris
De gedrukte inventaris is voor € 5,00 te koop in de archiefwinkel van het Algemeen Rijksarchief en in het Rijksarchief te Beveren of kan besteld worden via publicat@arch.be (+ verzendingskosten). Je kan de inventaris ook gratis downloaden in PDF of online raadplegen.
DAMBRUYNE Johan, Inventaris archief veilinghuis kunstexpertise interieurbedrijf Van Herck te Antwerpen (1883-1997), reeks Inventarissen Rijksarchief te Beveren nr. 188, publicatienummer 5971, Algemeen Rijksarchief, Brussel, 2019, € 5,00.
