Rijksarchief in België

Ons collectief geheugen !

FR | NL | DE | EN
Menu

Verplichte declassificatie van geclassificeerd archief: eindelijk realiteit!

Texte petit  Texte normal  Texte grand
29/11/2022 - Onderzoek - Archiefbeheer - Algemeen Rijksarchief

Enkele jaren voor de viering van zijn tweehonderdjarig bestaan heeft België eindelijk een wetgeving over de verplichte declassificatie van geclassificeerde stukken. De nieuwe wet betekent een grote stap voorwaarts in de richting van meer transparantie, democratische controle en ontsluiting van de archieven voor de burger en voor onderzoek.  

De verplichte declassificatie van geclassificeerde documenten wordt voortaan geregeld door de wet tot invoering van een algemene declassificatieregeling van de geclassificeerde stukken (wet van 11 september 2022 – Belgisch Staatsblad van 27 september 2022). Die wet vormt het sluitstuk van een lange strijd die werd gevoerd door het middenveld en de archivarissengemeenschap voor het invoeren van een verplicht declassificatiemechanisme met deadlines, wat niet voorzien was in de wet betreffende de classificatie en de veiligheidsmachtigingen van 11 december 1998. De invoering van een dergelijk mechanisme was vanuit verschillende oogpunten nochtans noodzakelijk. Er moest enerzijds worden gezorgd voor een efficiënter beheer van geclassificeerd archief door de declassificatie ervan te kunnen inleiden of versnellen, waardoor tegelijk de infrastructuurkosten konden worden herleid. Anderzijds moest onderzoek kunnen worden gefaciliteerd en moest een betere transparantie worden gestimuleerd van de beslissingen genomen door overheden en politieke verantwoordelijken. Classificatie van sommige gevoelige gegevens is op het ogenblik dat ze worden aangemaakt weliswaar noodzakelijk om de veiligheid van de Staat en haar vertegenwoordigers te waarborgen, maar het is geenszins te rechtvaardigen dat documenten geclassificeerd blijven voor eeuwig en altijd, of voor een periode die duidelijk overdreven lang is.

Uiteindelijk hebben de wetgever en de regering die boodschap opgepikt en zijn ze met het probleem aan de slag gegaan. Voortaan zijn met de wet op de invoering van een algemene declassificatieregeling van de geclassificeerde stukken declassificatiedrempels ingesteld, namelijk 20 jaar voor “vertrouwelijke” stukken, 30 jaar voor “geheime” documenten en 50 jaar voor “zeer geheime” documenten (artikel 6). De mogelijkheid blijft wel bestaan om bij absolute noodzaak de initiële classificatieperiode te verlengen (artikel 6). De definitieve einddrempel voor declassificatie is vastgelegd op 100 jaar na de vorming van het document. Na die termijn wordt het document beschouwd als automatisch gedeclassificeerd (nog steeds volgens artikel 6). De terughoudendheid om een minder lange eindtermijn te bepalen (60 of 70 jaar, zoals door het Rijksarchief voorgesteld tijdens verschillende hoorzittingen in de Kamercommissie) is toch wel een serieuze domper. De huidige termijn maakt het niet mogelijk volledig toegang te krijgen tot archief over bijvoorbeeld de Tweede Wereldoorlog of de kolonisatieperiode. We twijfelen echter niet aan de goede wil van overheidsdiensten die verplicht worden hun archief eerder te declassificeren dan voorheen. Die goede wil is voortaan overigens controleerbaar in de schriftelijke verslagen “over de voortgang van de declassificatie van bestaande stukken” die de diensten jaarlijks zullen moeten voorleggen aan de Kamer van volksvertegenwoordigers (artikel 8).

www.belspo.be www.belgium.be e-Procurement