Het Commissariaat-generaal voor 's Lands Wederopbouw werd op 29 juni 1940 opgericht om tijdens de Tweede Wereldoorlog het stedenbouwkundig beleid in België te coördineren. In de provincies werd de taak van het Commissariaat waargenomen door provinciale commissariaten, zoals dat van Henegouwen, gehuisvest in Bergen. Na afloop van de oorlog werd in mei 1945 binnen het Ministerie van Openbare Werken aansluitend een Bestuur voor Stedenbouw opgericht. Naast de centrale administratie waren er binnen dit Bestuur verschillende externe diensten actief, waaronder die van de provincie Henegouwen. Het archief van de provinciale afdelingen Henegouwen van beide stedenbouwkundige organen is nu geïnventariseerd.
De inventaris beschrijft 420 strekkende meter archief, onderverdeeld in talrijke reeksen die inhoudelijk zeer uiteenlopend zijn. Interessant zijn onder meer de dossiers over de uitwerking van plannen van aanleg, die informatie verstrekken over de omvang van de oorlogsschade die in 1940 werd aangericht. Deze stukken geven ook een inkijk in de houding van de gemeentebesturen tegenover de problematiek van de wederopbouw en de reacties van de bevolking hierop.
Voor de periode na 1945 bleef een reeks dossiers bewaard over de ruimtelijke ordening in de gemeenten in het westen van Henegouwen. Een omvangrijke reeks dossiers met betrekking tot bouwvergunningen (1946-1982) handelt over het optrekken van nieuwbouw en de renovatie of afbraak van bestaande gebouwen.
Het bestand bevat ook een reeks dossiers over financiële tussenkomsten van de Staat bij de uitvoering van gemeentelijke openbare werken, meer bepaald in het kader van het herstel van oorlogsschade. De dossiers (1940-1950) waarvoor de gemeenten betoelaging vragen en bekomen zijn zeer divers. Het gaat over grondwerken, herstel of verbetering van wegen, heropbouw van bruggen, herstel van schade veroorzaakt door overstromingen of mijninstortingen, werken aan kerkgebouwen, herstel of uitbreiding van het elektriciteitsnet, de waterdistributie of de riolering, werken aan waterwegen, bouw van schoollokalen, herstel van gemeentegebouwen, enz.
De stukken over de activiteiten van speciale diensten belast met opruimingswerken en spoedherstellingen (1945-1946) bieden een inzicht in de omvang van de schade die in de betrokken gemeenten werd veroorzaakt door de bombardementen van mei 1940 en april-mei 1944. Deze documenten maken het ook mogelijk onderzoek te verrichten naar de eerste initiatieven die werden genomen om puin te ruimen en de slachtoffers nieuw onderdak te bieden.
De inventaris
De (Franstalige) inventaris is te koop in het Rijksarchief te Bergen, in de archiefwinkel van het Algemeen Rijksarchief of via publicat@arch.be. U kan de inventaris ook gratis downloaden in pdf-formaat.
HONNORÉ Laurent, Inventaire des archives du Commissariat provincial du Hainaut à la Restauration du Pays et de l’Administration de l’Urbanisme de la Province de Hainaut ((1925) 1935-1984), Reeks Inventarissen Rijksarchief te Bergen nr. 129, Algemeen Rijksarchief, Brussel, 2015.
Publicatie 5517, € 22,00 (+ eventuele verzendingdskosten).
Meer weten over de oorlogsschade van de Tweede Wereldoorlog ?
De oorlogsschadedossiers van de Tweede Wereldoorlog: een goudmijn voor elke archiefgebruiker
