In augustus 2009 kregen de Rijksarchieven van Aarlen en Saint-Hubert een mailtje uit Frankrijk, waarin ze ervan werden verwittigd dat vier onbekende registers afkomstig van de rechtbank van Anloy (kanton Saint-Hubert), te koop werden aangeboden op eBay-Frankrijk.
Vanuit het Rijksarchief werd onmiddellijk contact opgenomen met de dienst ‘betwistingen’ van eBay, om de verkoop van de documenten een halt toe te roepen en in contact met de verkoper te worden gebracht.
De vier volumes telden bijna 2000 pagina’s. Quasi de volledige gerechtelijke activiteit die de grensrechtbank in de 18de eeuw ontplooide, kwam erin aan bod. Bovendien waren ook afschriften van oudere akten (van privileges bijvoorbeeld) toegevoegd.
Van rechtswege horen dergelijke documenten toe aan de Belgische Staat, ook indien de verkoper in kwestie ze in goed vertrouwen had verworven. Ze zijn onvervreemdbaar, noch door aankoop en verkoop, noch door schenking, erfenis e.d. Het concept van ‘openbaar domein’ is immers niet alleen van toepassing op onroerende goederen, maar eveneens op onroerende. De archieven gevormd door de overheden en hun rechtsvoorgangers bij de uitoefening van hun functies, vallen zeer zeker onder het ‘openbaar domein’.
Geen enkele natuurlijke persoon of privaatrechtelijke rechtspersoon kan het bezit van dergelijke archiefdocumenten opeisen. Toch kunnen we alleen maar vaststellen dat documenten die deel uitmaken van het ‘openbaar domein’, of het nu gaat om oude parochieregisters, archieven van gemeenten en kerkfabrieken, notarisprotocollen en oude kadasterplannen … vaak worden bewaard door privé-personen en verenigingen, die ermee omgaan als was het hun eigendom.
Indien geen minnelijke schikking kan worden bereikt, kan het Rijksarchief een beroep doen op een heel arsenaal aan wettelijke middelen die toelaten de teruggave te eisen van overheidsarchieven die zich in particuliere handen bevinden.
Dit alles werd de verkoper duidelijk uitgelegd. De verkoper, zelf een professioneel verkoper, bleek zich bewust van het risico dat de documenten liepen als ze na verkoop verdwenen in de anonimiteit. Zijn bekommernis als burger, zijn passie voor geschiedenis en zijn professionalisme haalden de bovenhand, en hij besloot de documenten terug te bezorgen, niettegenstaande de door hem gedane investering. Het Rijksarchief en de wetenschappelijke gemeenschap zijn hem daarvoor zeer erkentelijk. De documenten vervolledigen de rechtbankarchieven bewaard in het Rijksarchief te Saint-Hubert.
Ook archief gevonden ?
Neem een kijkje op onze webpagina rond verloren archieven en contacteer een Rijksarchief in uw buurt!
