Remissie en pardonbrieven in het Europa van de late middeleeuwen en het begin van de moderne tijd (15de-17de eeuw)

Van 05/06/2025 tot 06/06/20255 juni: UCLouvain Saint-Louis Bruxelles / 6 juni: KU Leuven, Campus Brussel Tarieven: Gratis toegangContact : -

Sinds het onderzoek van Natalie Zemon Davis, Robert Muchembled en Claude Gauvard hebben historici zich toegelegd op de analyse van gratiebrieven niet alleen om het vroegmoderne geweld te bestuderen, maar ook om het dagdagelijks leven, de gewoontes en de culturele eigenheden te bekijken van de gratieverzoekers. Grootschalig kwantitatief onderzoek rond gerechtelijk archief is reeds geruime tijd een belangrijk onderdeel van de geschiedschrijving over misdaad en gerecht. Nieuwe methodologische vooruitgang en ontwikkelingen in “digital humanities” maken het voor geschiedkundigen steeds meer mogelijk om de analyse van een grote massa archiefdata te combineren met concretere benaderingen eigen aan microgeschiedenis, waarbij ze zich toespitsen op regio’s, tijdperken en specifieke voorbeelden om een genuanceerd beeld te krijgen van geweld in een bepaalde sociale, politieke of religieuze context.

PARDONS is een multi-institutioneel project dat uitdrukkelijk kadert in deze recente trend, en dat de voorbije jaren met behulp van technologische vooruitgang gratiebrieven uit de late middeleeuwen en het begin van de moderne tijd die in het Belgische Rijksarchief worden bewaard, heeft gedigitaliseerd, getranscribeerd en geanalyseerd. Deze conferentie is een organisatie van het Algemeen Rijksarchief, het Centre d’histoire du droit et de la justice (UCLouvain) en de Onderzoeksgroep Nieuwe Tijd (KU Leuven), met de steun van het Centre de recherches en histoire du droit, des institutions et de la société (CRHiDI/UCLouvain Saint-Louis Bruxelles). Het doel? Nieuwe kennis verankeren en een dialoog bevorderen tussen onderzoekers die werken op de geschiedenis van geweld, misdaad en vorstelijke gratie in West-Europa.

Programma 5 juni (UCLouvain Saint-Louis Bruxelles)

UCLouvain Saint-Louis Bruxelles
Zaal P02 (gelijkvloers)
Broekstraat 119, 1000 Brussel

8.30 – Koffie en inleiding door Xavier Rousseaux

9.00 – Sessie 1: Gratieverlening tussen theorie en praktijk

Krista Kesselring (Dalhousie University) : A Crowning Mercy? The Coronation Pardon in English History
Dylan Beccaria (Université d’Aix-Marseille) : "Une stupide bonté et une simplicité sans prudence". Raison d'État, dangers et limites de la grâce dans le Conseiller d'État de Philippe de Béthune (1633)
Nicolas Ruys (UCLouvain) : Lettres d'état et affaires criminelles, un mariage impossible ? Etude du tractatus de literis dilatoriis, annalibus, quinquennalibus, status, & aliis, in iudiciis frequens de Pierre Rebuffe (1487-1557)

10.30 – Koffiepauze

10.45 – Sessie 2: Gendergeschiedenis en geweld

Elias Feys (KU Leuven & Université de Lille): ‘A Hot-tempered, Capricious, Jealous and Compassionnless wife’. Marital Conflicts and Homicide in Pardon Letters from Burgundy and the Low Countries (1450-1535)
Sara McDougall (John Jay College of Criminal Justice - CUNY): Pardonable Women: What's gender got to do with it? - 15th century France
Elma Brenner (Wellcome Collection): Gender and mental illness in a pardon letter from fifteenth-century Normandy

12.15 – Lunch

13.00 – Sessie 3: Het sluiten van vrede en gratieverleningen

Stuart Carroll (University of York) : The Politics of Peace-Making in a Seventeenth-Century French Village
Diane Roussel (Université Gustave Eiffel - Champs-sur-Marne) : Faire la paix : pratiques et échecs de la composition dans les lettres de rémission françaises du XVIe siècle

14.00 – Keynote lezing door Walter Prevenier (Universiteit Gent): Fascination with Pardon Letters before and since Natalie Zemon Davis: the endless archival searching, the unveiling of petitioners' and princes' motivations.

14.45 – Koffiepauze

15.00 – Sessie 4: Oorlog en recht

Quentin Verreycken (FNRS - UCLouvain) : Conflicting Loyalties: Pardon Letters and Borderland Military Violence during the French-Burgundian Wars, 1465–1482
David Fiasson (CY Cergy Paris Université) : ‘Une coquinaille qui ne sont bons que a destruire le peuple.’ Pages et valets de guerre d'après le témoignage des lettres de rémission (France, première moitié du XVe s.)
Pierre Prétou (La Rochelle Université) : Les temporalités du pardon de la désobéissance dans le Sud-ouest du Royaume de France au XVe s., entre traitement de l'ennemi, du rebelle ou du criminel

16.30 – Koffiepauze

16.45 – Sessie 5: Gratie en fictionalisering

Luke Giraudet (KU Leuven) : Witnessing Violence: Collective Storytelling and the Crafting of Pardon Tales in the Habsburg Low Countries
Xavier Rousseaux (UCLouvain) & Julie Douley (UCLouvain) : S'est avanchié ledict bailly de laisser la voye de faict... en les gectant en prison très estroicte et rude, au fon de fosse et ceppe de fer ...' Imprisonment stories in pardon letters from the Southern Netherlands (15th-18th c.)
Antoine Fersing (Université de Strasbourg) : L'exercice de la grâce, un facteur de la construction des problèmes publics durant la première modernité ? Le cas de la régulation de la consommation d'alcool en Lorraine ducale au début du XVIIe siècle

18.15 – Rondetafelgesprek - Boekvoorstelling: V. Soen & Y. Junot eds, Pardons and Peacemaking in the Spanish Habsburg World (Habsburg Worlds 7) (Brepols, 2025). Deelnemers : Gert Gielis (Rijksarchief), Luke Giraudet (KU Leuven), Quentin Verreycken (FNRS - UCLouvain)

18.45 – Receptie

20.00 – Avondmaal

Programma 6 juni (KU Leuven Campus Brussel)

KU Leuven – Campus Brussel
Zaal 6306 (6e verdieping, lift)
Warmoesberg 43 - 1000 Brussel

9.00 – Bezoek aan het Rijksarchief (Ruisbroekstraat 2, 1000 Brussel)

Gert Gielis (Rijksarchief) & Lieve de Mecheleer (Rijksarchief): Voorstelling van het project en toelichting bij enkele bijzondere archiefstukken
Anica Rimac (UCLouvain): Voorstelling bronnenmateriaal PARDONS

10.00 – Verplaatsing naar de Warmoesberg en koffiepauze

11.00 – Sessie 6: Gratie en religie

Hans Cools (KU Leuven): A tale of unrest and uncertainty. The pardon for Jehan le Roy in 1562
Violet Soen (KU Leuven): Pardon Letters and the Storytelling of Refugees Returning to the Habsburg Low Countries during the Revolt
Eduardo Benítez-Inglott y Ballesteros (Oxford University): ‘Sub Sigillo Officium Penitentiarie’: The Apostolic Penitentiary, Its Pardon Letters, and the Spanish Inquisition – A Case Study

12.30 – Lunch

13.15 – Sessie 7: Imperfecte monopolisering van geweld in tijd en ruimte

Rudi Beaulant (Université Marie et Louis Pasteur - Besançon): Les premières lettres de rémission de Philippe le Hardi. Réflexion sur la mise en place de l'administration du droit de grâce sous le premier duc Valois
Maurena Benteboula (Université de Lille): 'Il ne demandait que paix et amour' : l'utilisation des réseaux de pouvoir princiers dans l'obtention du pardon à travers l'exemple d'Antoine Grand Bâtard de Bourgogne
Emanuel Gerardin (Université de Strasbourg): La grâce des ducs de Lorraine, un instrument au service de la construction d'une justice souveraine (fin XVe-début XVIIe siècle)

14.45 – Koffiepauze

15.00 – Sessie 8: Imperfecte monopolisering van geweld in tijd en ruimte

Mark Spindlow (University of York): Pardons and dispute settlement in England after the civil war, 1660-1700
Antoine Follain (Université de Strasbourg): La grâce, une prérogative souveraine dégradée en Lorraine après 1630
Bernard Dauven (UCLouvain): La grâce est morte ? Vive la grâce ! Les évolutions de la grâce à l'époque moderne dans les Pays-Bas (XVIe-XVIIIe siècles). Typologie et formulaires

16.30 – Eindbemerkingen/Besluit

Drink

Postersessies: Arthur Watillon, Jeremy Sidgwick, Richard Gaudier, Arne Vinck, Dries De Buck