Rijksarchief in België

Ons collectief geheugen !

FR | NL | DE | EN
Menu

WOMENEXILE – Gendering Political Exile: Women’s political migrations to Belgium (1918-1958)

Texte petit  Texte normal  Texte grand

Inhoud

Wanneer je aan ‘politieke vluchtelingen’ uit de jaren 1920-1950 denkt, komen wellicht spontaan enkele bekende namen van mannen in je op, zoals Albert Einstein, Joseph Roth of Stefan Zweig. Maar wat met hun vrouwelijke evenknieën? Jarenlang domineerde het heroïsche beeld van de 20ste-eeuwse politiek vluchteling (m) de verbeelding. Niet onlogisch – historisch onderzoek naar vrouwen als politieke vluchtelingen is tot op vandaag relatief schaars. Het BRAIN-project WOMENEXILE wil daar verandering in brengen …

Hoewel politiek ballingschap wel degelijk in de historiografie aan bod komt, blijven vrouwelijke vluchtelingen die om politieke redenen asiel in België aanvroegen, grotendeels onzichtbaar. De mannelijke lotgenoot stond centraal. Door de (levens)trajecten van vrouwen in ballingschap te bestuderen, willen we een nieuwe dimensie aan de geschiedenis van politieke migratie toevoegen.  

Het Algemeen Rijksarchief bewaart duizenden dossiers van vluchtelingenvrouwen uit de periode 1918-1958. Die bronnenreeksen vormen uitzonderlijk rijk en onderbenut materiaal voor de studie van de aard en chronologie van politieke migratie naar België tijdens de vorige eeuw. Enerzijds werken we de komende jaren aan de oprichting van een online databank van naar België uitgeweken vrouwen in de periode 1918-1958. Anderzijds zullen we de individuele verhalen van honderden van deze vergeten lotgevallen opgraven, bestuderen en delen met het brede publiek.

Het WOMENEXILE-project vormt een cruciale stap in de ontsluiting van deze buitengewoon rijke bronnen voor toekomstige onderzoekers. Op die manier levert het een bijdrage aan het ontluikende interdisciplinaire veld van de migratiestudies – in België en daarbuiten. Toch zijn onze ambities niet alleen academisch van inslag. De reconstructie van de levensloop van vrouwelijke politieke vluchtelingen zal ook hedendaagse debatten over migratie, diversiteit en vluchtelingencrisissen voeden en verrijken. Net als discussies over gender en de positie van vrouwen die zich (openlijk) politiek engageerden.

Doelstellingen

Het opzet van dit project, gevoerd met de steun van het Federaal Wetenschapsbeleid (Belspo), is tweeledig.

In de eerste fase streven we de creatie van een betrouwbare databank van vrouwelijke ballingen in België (1918-1958) na. Dit vanuit een kwantitatieve benadering, gebaseerd op officiële documenten van de Belgische autoriteiten, in hoofdzaak de vluchtelingenregisters afkomstig van de IRO (International Refugee Organization), de Belgische delegatie van de UNHCR (United Nations High Commissioner for Refugees) en de individuele dossiers afkomstig van de Openbare Veiligheid (Vreemdelingenpolitie). Waarom de periode 1918-1958? Op migratievlak is dat een bijzonder interessante episode, te beginnen met de vluchtelingencrisis na de Eerste Wereldoorlog, de Armeense Genocide en de Russische Revolutie. Vanaf de late jaren 1920 en vooral tijdens de jaren 1930 vonden verschillende migratiegolven plaats, veroorzaakt door fascistische en autoritaire regimes. Tot slot is er de vluchtelingencrisis die volgde op de Tweede Wereldoorlog, het inluiden van de Koude Oorlog en de introductie van het Vluchtelingenverdrag door de VN in 1951. Op het einde van het project zal de databank van vrouwelijke vluchtelingen online vrij te raadplegen zijn.

De databank dient in de tweede fase als basis voor de gedetailleerde reconstructie van de levensloop van een aantal vrouwen. Geleidelijk zal de focus van het project zich verleggen naar een kwalitatieve, biografische invalshoek die illustreert hoe deze vrouwen hun ballingschap in België ervoeren, welke sociale en politieke betrokkenheid ze in hun gastland aan de dag legden, … Met het vertellen van deze ‘untold (hi)stories’ willen we een breed en divers publiek bereiken. Naast academische publicaties zitten een toegankelijk overzichtswerk en een pedagogische tool in de pijplijn. De resultaten van het onderzoek moeten ervoor zorgen dat onze nationale geschiedenis vanuit een ander perspectief bekeken kan worden – vanuit vrouwelijke migrantenervaringen. Het narratief waarin migratie automatisch als problematisch of bedreigend gepercipieerd wordt, kan zo uitgedaagd en in vraag worden gesteld.

Met de aanvang van de eerste fase op 1 oktober 2021 is het startschot voor het WOMENEXILE-project gegeven. In 2023 zal een postdoctorale onderzoeker het projectteam vervoegen. Dan kan de tweede fase uit de startblokken schieten.

         

Partners

Medewerkers

  • Aline Thomas (ARA)
  • Juliette Masquelier (ULB/UA)

Coördinatie en toezicht:

  • Michaël Amara (ARA)
  • Filip Strubbe (ARA)

Wetenschappelijk comité

  • Michaël Amara (ARA), coördinator en promotor
  • Henk De Smaele (UA), co-promotor
  • Cécile Vanderpelen (ULB), co-promotor

Nieuws

13/05/2024 - Onderzoek - Evenementen - ARA

De zevende editie van de Dag van de Belgische Migratiegeschiedenis vindt plaats op woensdag 25 september 2024 in het Algemeen Rijksarchief in Brussel. Deze studiedag biedt aan alle geïnteresseerden in de geschiedenis van migratie in België, zowel uit de academische wereld als daarbuiten, de gelegenheid elkaar te ontmoeten en de laatste bevindingen van lopend of afgerond onderzoek, projecten en initiatieven te delen. Nog tot 1 juni kan je ons voorstellen bezorgen voor een bijdrage.

10/03/2024 - ARA

Conferentie georganiseerd door het BRAIN-project WomenExile: Gendering political exile – Women’s political migrations to Belgium (1918-1958) (Belspo), in samenwerking met het Forum voor Belgisch onderzoek in vrouwen-, gender- en seksualiteitsgeschiedenis (AVG-Carhif).

Links

Lees meer

Ontdek meer op Facebook

www.belspo.be www.belgium.be e-Procurement