Op 1 maart 2019 komt een einde aan meer dan 50 jaar aanwezigheid van het Rijksarchief in Saint-Hubert. Een terugblik…
Bij zijn oprichting in 1849 nam het Rijksarchief te Aarlen zijn intrek in een gebouw van het provinciebestuur in Aarlen. Na de Tweede Wereldoorlog wilde het provinciebestuur evenwel terug zelf over deze ruimtes kunnen beschikken. In 1955 trad een nieuwe archiefwet in voege die de staats- en provinciebesturen evenals de rechtbanken verplichtte hun archief ouder dan 100 jaar naar het Rijksarchief over te brengen. Daardoor ontstond in heel België een nijpend tekort aan opslag- en bewaarplaatsen voor archief. De gebouwen die het Rijksarchief ter beschikking had, bleken al gauw ontoereikend.
In 1960 verkreeg algemeen rijksarchivaris Etienne Sabbe dat in Saint-Hubert een “hulpdepot” werd opgericht. Hij wilde op deze manier verscheidene vestigingen van het Rijksarchief ontlasten van de toevloed aan documenten die werd veroorzaakt door de wetswijziging van vijf jaar eerder. Het abtenpaleis van Saint-Hubert, dat heel wat ruimte bood, stond sinds 1956 leeg, toen de gevangenis er werd opgeheven. Er werd een akkoord ondertekend met het Provinciaal Cultureel Centrum van Luxemburg (een vzw die nadien werd geïntegreerd in het provinciebestuur om het cultureel leven in het noorden van de provincie te promoten) om de gebouwen over te nemen. Het archief van het arrondissement Marche en het kanton Saint-Hubert werd overgebracht van Aarlen naar Saint-Hubert, waar een ambtenaar van het Rijksarchief ter plaatse toezicht uitoefende op de collecties.
In Aarlen intussen liet de gouverneur in 1963 het Rijkarchief verhuizen van een bijgebouw van het Provinciepaleis naar een kostschool in Guirsch, enkele kilometers ten zuidoosten van Aarlen. De leeszaal werd ondergebracht in een voormalige tandartspraktijk nabij het station van Aarlen. Die ongemakkelijke situatie bleef bestaan tot in 1980. De Regie der Gebouwen liet in Aarlen het huidige gebouw van het Rijksarchief optrekken, dat na drie maanden verhuisoperaties in maart 1980 de deuren opende voor het publiek. De architecten van het gebouw waar het Rijksarchief te Aarlen vandaag gevestigd is, hadden destijds reeds een mogelijke uitbreiding voorzien. Op elke verdieping is een gang aanwezig die kan verbonden worden met een toekomstige uitbreiding van het gebouw. Er is voldoende capaciteit om de grondoppervlakte te verdriedubbelen.
Het Rijksarchief te Saint-Hubert werd geopend in 1962 en diende zowel om andere Rijksarchieven te ontlasten, als voor de bewaring van het archief van het arrondissement Marche en het kanton Saint-Hubert. Aan het eind van de jaren 1980 stootte het depot van Saint-Hubert echter op de grenzen van zijn capaciteit. De opeenvolgende verantwoordelijken van het Rijksarchief te Saint-Hubert zochten en vonden oplossingen voor uitbreiding. Maar ze werden daarin beperkt door de uitzonderlijke erfgoedwaarde van het gebouw en de moeilijkheid om het te laten beantwoorden aan de huidige logistieke vereisten voor de opslag van archief. Aan het begin van de 21e eeuw werden de Rijksarchieven in andere provincies overigens geleidelijk aan uitgerust met gebouwen die het archief dat zich in Saint-Hubert bevond gemakkelijk zouden kunnen opvangen.
Eind 2012 werd een project voor uitbreiding van het Rijksarchief te Aarlen gelanceerd. Enkele jaren later gingen de werken van start, met als bouwheer de Regie der Gebouwen en als aannemersbedrijf de firma Franki.
Een betere publiekswerking en een efficiëntere inzet van de budgettaire middelen waren niet verenigbaar met het behoud van twee rijksarchiefdiensten in de provincie Luxemburg, aangezien het personeel verspreid werd over twee vestigingen, om nog maar te zwijgen van de uitbatingskosten van de gebouwen – voornamelijk inzake energie – die te hoog bleven in verhouding tot de opslagcapaciteit. De nieuwe vleugel van het Rijksarchief te Aarlen wordt uitgerust met zonnepanelen en een verwarmings- en ventilatiesysteem op basis van aardwarmte. De oude vleugel wordt volledig asbestvrij gemaakt en geïsoleerd. Het Rijksarchief zal nog dit jaar de ruimtes die het nu bezet in het abtenpaleis in Saint-Hubert volledig leegmaken om ze vervolgens over te laten aan de Regie der Gebouwen.
Lees ook
