Het arrondissement Nijvel werd ingericht in 1800 en omvatte aanvankelijk de kantons Genepiën, Geldenaken, Hérinnes, Nijvel, Perwijs en Waver. Een arrondissementscommissariaat is belast met het toezicht op de gemeenten en meer bepaald op de organisatie en het correcte verloop van de verkiezingen, op de gemeentekassen, de dienstplicht, de openbare orde, de organisatie van de landelijke politie (de “veldwachters”) en op het bijhouden van de registers van de burgerlijke stand.

Het archief dat in de nieuwe inventaris wordt beschreven, beslaat de periode 1824 tot 1988 en valt uiteen in drie deelbestanden:

• Algemene dossiers

In dit deelbestand zitten de documenten over de nieuwe gemeentegrenzen na de fusies, over de civiele bescherming, het onderwijs, de gebouwen voor de eredienst, de gasthuizen, de openbare weg, de jeugdwerking, de sociale werken, de gezondheidszorg, de culturele en sociale activiteiten (o.a. over de vzw “Vrienden van het Wellingtonmuseum te Waterloo”, de abdij van Villers-la-Ville of  het Koningin Fabioladorp in Ophain), de sportactiviteiten (o.a. het racecircuit van Nijvel), de vuilnisophaling, de wateringen, de ruilverkaveling in de landbouw, de regionale economische ontwikkeling, de ruimtelijke ordening, enz.

• Dienstplicht

De dossiers over de dienstplicht zijn zowel chronologisch (van 1924 tot 1988), geografisch (per rekruteringskantoor: Leuven, Namen, Cortil-Noirmont, Waver) als alfabetisch geordend. Voor elke gemeente van het arrondissement Nijvel bewaart het Rijksarchief te Louvain-la-Neuve volgende documenten:
- een lijst van alle jongen mannen die 20 jaar vóór de betrokken lichting waren geboren, op 16-jarige leeftijd op 1 oktober  waren ingeschreven in de bevolkingsregisters, en niet werden opgeroepen om deel uit te maken van de rekruteringsreserve (eerst Belgen die vielen onder toepassing van de Frans-Belgische overeenkomst van 1928, vervolgens de buitenlanders en staatlozen).
- individuele steekkaarten bij deze lijsten.

• Dossiers over het gemeenteleven

De stukken over het leven in de gemeenten bestaan vooral uit briefwisseling. Ze staan geordend  in voorgedrukte dossiers met een ordeningsplan dat voor alle gemeenten hetzelfde is.

Een aantal dossiers gaat over de benoeming of vervanging van burgemeesters of over klachten tegen hen: deze stukken vormen een mooie illustratie van de bevoegdheden die de arrondissementscommissaris in deze materie had. De dossiers bevatten ook documenten over gemeentelijke mandaten tijdens de Tweede Wereldoorlog.
Twee dossiers gaan over de commissies voor openbare onderstand (en hun rechtsvoorgangers: de weldadigheidsburelen), hun personeel en klachten over hun werking.
Daarnaast zijn er dossiers over de werking van de verschillende gemeentediensten. De arrondissementscommissaris kwam bijvoorbeeld tussen in de benoeming van gemeentepersoneel en hield toezicht op de veldwachters.
Ook bleven dossiers bewaard over de huur, de aankoop, de vervreemding, de uitwisseling en het onderhoud van goederen die eigendom waren van de gemeente, de kerkfabriek of het weldadigheidsbureel (de latere commissie voor openbare onderstand).
Tenslotte vinden onderzoekers in dit archief nog een aantal stukken over het gemeentelijk onderwijs, openbare werken, enz.

De inventaris telt 375 bladzijden en is voorzien van een plaatsnaamregister.  

Archief van meer dan 30 jaar oud dat niet privacygevoelig is en archief van meer dan 100 jaar oud zijn vrij raadpleegbaar.

De inventaris

De inventaris van het arrondissementscommissariaat van Nijvel is voor € 18,00 te koop in het Rijksarchief te Louvain-la-Neuve, in de archiefwinkel van het Algemeen Rijksarchief of via publicat@arch.be. U kan de inventaris ook gratis downloaden in pdf-formaat.

VAN EECKENRODE Marie, Inventaire des archives du Commissariat d’arrondissement de Nivelles : Dossiers généraux – Milice – Dossiers relatifs à la vie communale (1824-1988) Versement 1990 , reeks Inventarissen Rijksarchief te Louvain-la-Neuve nr. 38, Algemeen Rijksarchief, Brussel, 2015.
Publicatie 5524, € 18,00 (+ eventuele verzendingskosten).