Het archief van de Grote Raad voor de Nederlanden te Mechelen bevindt zich al meer dan 150 jaar in de magazijnen van het Algemeen Rijksarchief. Het overgrote deel van het bestand bestaat uit procesdossiers. In deze inventaris worden de eerste 500 nummers uit de provincie Luxemburg beschreven.
De procesdossiers toegelicht
Met een omvang van iets meer dan 20 strekkende meter vertegenwoordigen deze 500 inventarisnummers ongeveer 1/7de van alle dossiers uit de provincie Luxemburg. Chronologisch beslaan ze de periode 1589-1782.
De dossiers hebben betrekking op processen waarbij minstens één van beide partijen tot de Kerk behoort. In ongeveer 17% van de dossiers staan zelfs twee kerkelijke partijen tegenover elkaar. Zowel seculiere clerici (kapelaans, vicarissen, parochiepriesters, kanunniken, proosten, dekens, bisschoppen en zelfs een kardinaal) als reguliere geestelijken (individuele religieuzen, priors en prieuses, rectoren, abten en abdissen van conventen, kloosters, hospitalen en abdijen) tekenen hier present.
De meeste van die geestelijken zijn gestationeerd in de oude provincie Luxemburg. Toch komen sommigen ook van elders (Luik, Trier, Metz, Thionville, …). Vaak zijn dat "patroons", "eigenaars" of "heren" van gemeenten of goederen in Luxemburg. Het gebeurde uiteraard ook dat een Luxemburgse partij een proces aanspande tegen clerici van buiten de provincie.
Vermits in de meeste dossiers slechts één partij klerikaal is, behoren tal van partijen tot de lekenwereld. Het gaat dan om gemeenten, lokale ambtenaren, parochianen, aristocraten en particulieren. De herkomst van velen van hen is onbekend. De meerderheid van de leken van wie de geografische origine toch bekend is, is afkomstig uit Luxemburg. Leken uit Luik, Frankrijk en Duitsland komen zelden voor in deze reeks.
Algemeen gesproken draait het in deze processen niet om de oorspronkelijke functie of de spirituele activiteiten van de clerus, maar om geld en macht. Een eerste deel van de processen gaat over inkomsten die werden opgeëist of uitgaven die men weigerde te doen (renten, tienden, erfenissen, pensioenen). Het overige deel van de processen handelt over bevoegdheidsgeschillen en machtsmisbruik (benoemingsrecht, jachtrecht, houtkap enzovoort).
Deze inventaris is de eerste in een reeks die tot doel heeft de Luxemburgse dossiers, per 500 nummers, volledig te ontsluiten.
De inventaris
De (Franstalige) inventaris is te koop in de archiefwinkel van het Algemeen Rijksarchief of via publicat@arch.be. U kan de inventaris ook gratis downloaden in pdf-formaat.
Dirk LEYDER, Inventaire des archives du Grand Conseil des Pays-Bas à Malines : Dossiers de procès de Luxembourg 1-500 (1589-1782), reeks Inventarissen Algemeen Rijksarchief nr. 584, Algemeen Rijksarchief, Brussel, 2015.
Publicatie 5485, € 7,00 (+ eventuele verzendingskosten).
Leestips
- Wegwijs in het archief van de Grote Raad voor de Nederlanden te Mechelen
- Het pleit is in den zak! Procesdossiers uit het ancien régime
- Procesdossiers van de ‘soevereine’ schepenbank van Luik ontsloten
- Loyaliteitsconflicten aan de basis. Kerkelijke litigiositeit voor de Raad van Brabant in de 18de eeuw
