Wie de recente geschiedenis van de mensheid bestudeert, kan er niet omheen: schrijnende armoede maakt onlosmakelijk deel uit van onze samenleving(en). Maar het fenomeen blijft niet beperkt tot de recente geschiedenis, zoals blijkt uit archiefstukken uit diverse periodes.

De tentoonstelling Pauvre de Nous. Actions sociales à Namur hier et aujourd'hui geeft een historisch overzicht van de bestaansonzekerheid in Namen en het beleid dat ertegen werd gevoerd, van de middeleeuwen tot vandaag. Op basis van soms schijnbaar onbeduidende documenten wordt geïllustreerd hoe armoede tot uiting kan komen en welke pogingen werden gedaan om oplossingen te vinden. Naar aanleiding van de 40ste verjaardag van de organieke wet op de OCMW’s wil de tentoonstelling ook aanzetten om dieper na te denken over deze problematiek.

De tentoonstelling die loopt in het Rijksarchief te Namen draait rond 5 grote thema’s: kinderen, zieken, ouderen, armen en vreemdelingen.

In de middeleeuwen en de vroegmoderne tijd hield de overheid in Namen  een sterke greep op de bijstandsinstellingen. De voornaamste hospitalen en tehuizen voor armen en zieken – zoals de Armentafels –, die voor bedelingen instonden, werden gecontroleerd door de stadsmagistratuur. De burgemeester stond in voor de financiën. Het “Grand Hôpital” en de melaatsenkolonie van de “Grands Malades” werden beheerd door lekenbroederschappen en vanaf het einde van de 16de eeuw door bezoldigd personeel. De zielenzorg daarentegen werd toevertrouwd aan vaste of ambulante priesters. Ook private en religieuze liefdadigheid kwamen voor, onder de vorm van giften en hospitaalgemeenschappen.

Na de Franse Revolutie werden de gebouwen en goederen van de afgeschafte instellingen overgeheveld naar de nieuwe lekenstructuren die vanaf het einde van de 18de eeuw het licht zagen. Vanaf de 19de eeuw deden deze echter meer en meer een beroep op de zusterordes die in Namen waren opgericht. Deze zusters werden door de overheid belast met de bijstand aan zieken, armen en wezen. Mede door de medische vooruitgang groeide de nood aan meer specifieke zorgstructuren. Door specialisatie en het feit dat almaar meer ziektes konden worden behandeld, ontstonden ook nieuwe instellingen: enerzijds algemene hospitalen; anderzijds ziekenhuizen voor gespecialiseerde zorgen. In de loop van de 20ste eeuw nam de laïcisering van het personeel verder toe, als gevolg van de uitbouw van gespecialiseerde verpleegopleidingen en de geleidelijke terugval van het aantal religieuze roepingen.  

In 1925 fusioneerden de weldadigheidsburelen en burgerlijke godshuizen tot Commissies voor Openbare Onderstand, die op hun beurt in 1977 Openbare Centra voor Maatschappelijk Welzijn (OCMW) werden. Maatschappelijke evoluties en globalisering brachten behoeftige bevolkingsgroepen ertoe zich steeds verder te verplaatsen. In Namen werden almaar meer migranten opgevangen die (dringende) hulp nodig hadden. Tekenen van marginaliteit bleven zichtbaar, zij het op een andere schaal aangezien de zorginstellingen werden uitgebouwd en de bevolking de keerzijde inzag van de triomf van het individualisme. De tekortkomingen van de overheidsbijstand werden inderdaad zo goed mogelijk opgevangen door een zeer actieve privésolidariteit. Kortom, zowel instellingen als particulieren voerden concrete sociale actie op het terrein. Overheidsorganismen konden ook regelmatig profiteren van de inbreng van legaten of stichtingen.

De tentoonstelling  Pauvres de Nous. Actions sociales à Namur hier et aujourd’hui is een organisatie van het Rijksarchief  en het OCMW te Namen, in samenwerking met de universiteit van Namen (onderzoeksgroep  Histoire, Son et Images (HiSI)), de stad Namen, het Waals Gewest, de Koninklijke Sterrenwacht van België, de Provincie Namen, het Institut du Patrimoine wallon, de Waalse Erfgoeddagen, de Stichting Harscamp, met de steun van bankverzekeraar Belfius.

 Geleid bezoek op aanvraag.