Rijksarchief in België

Ons collectief geheugen !

FR | NL | DE | EN
Menu

Bestond er een Belgische Magna Carta?

Recent onderzoek naar 'constitutionele teksten' in de Lage Landen

Texte petit  Texte normal  Texte grand
20/11/2015Rijksarchief te Leuven: Vaartstraat 24, 3000 LeuvenTarieven: Gratis toegangContact : rijksarchief.leuven@arch.be - +32 (0)16 31 49 54

In 2015 is het 800 jaar geleden dat de Magna Carta werd opgesteld, met bijzonder veel (media-) aandacht in Groot-Brittannië tot gevolg. Maar ook aan de andere kant van het Kanaal maakten vorsten contractuele afspraken met lokale politieke elites. Ook de regio’s die later het huidige België zouden vormen, kenden zogenaamde ‘landcharters’. Op vrijdag 20 november 2015 wordt tijdens een studiedag in het Rijksarchief te Leuven nagegaan wat de betekenis is van deze eerste ‘Belgische’ constitutionele teksten.

De Magna Carta en andere ‘landcharters’

15 juni 1215 ging de Britse geschiedenisboeken in als de geboortedag van de moderne democratie. Op die dag ondertekende de Engelse koning Jan Zonder Land de befaamde Magna Carta, onder druk van een veertigtal opstandige edellieden. In dit Charter of Liberties – zoals de Magna Carta oorspronkelijk genoemd werd – legden de edelen in 63 artikelen de vorstelijke macht aan banden. Zo moest het document onder meer corruptie, machtsmisbruik en juridische willekeur van de vorst en zijn functionarissen verhinderen. Dit jaar vierden de Britten het achthonderdjarig bestaan van het charter, een gebeurtenis die bijzonder veel media-aandacht met zich mee bracht. In talloze nieuwsartikels, tentoonstellingen en conferenties werd de inhoud en de betekenis van de Magna Carta uitvoerig herdacht en bediscussieerd.

Achthonderd jaar na haar uitvaardiging is de Magna Carta het bekendste voorbeeld van een middeleeuwse of vroegmoderne ‘constitutionele tekst’. Maar ook aan de andere kant van het Kanaal maakten vorsten, al dan niet gedwongen, contractuele afspraken met lokale politieke elites. Ook de regio’s die later het huidige België zouden vormen, kenden vele zogenaamde ‘landcharters’. Het hertogdom Brabant spande de kroon, met het bekende charter van Kortenberg (1312) en de Brabantse Blijde Inkomstcharters, die vanaf 1356 naar aanleiding van de inhuldiging van de nieuwe Brabantse hertog werden opgesteld. Het graafschap Vlaanderen en het graafschap Namen ontvingen in 1477 elk een landcharter van Maria van Bourgondië. En in hetzelfde jaar vaardigde dezelfde vorstin ook een landcharter uit voor de bevolking van al haar gebieden, namelijk het Groot Privilege.



Waarover gaat de studiedag?

De studiedag Bestond er een Belgische Magna Carta? Recent onderzoek naar 'constitutionele teksten' in de Lage Landen, een organisatie van het Rijksarchief te Leuven, in samenwerking met de onderzoekseenheid Geschiedenis van de KU Leuven, gaat na wat de betekenis is van deze eerste ‘Belgische’ constitutionele teksten.

  • Hoe zijn ze ontstaan en welke gebeurtenissen hebben de inhoud van de teksten beïnvloed?
  • Kunnen we er hedendaagse democratische ideeën in terugvinden?
  • Welke sociale groepen hebben een rol gespeeld in de totstandkoming van de documenten?
  • Waren dergelijke landcharters enkel een pragmatisch instrument om rechten af te dwingen, of ligt er toch ook een bepaalde ideologie aan de basis?
  • Waarom hebben bepaalde regio’s, zoals Brabant, een heuse constitutionele traditie terwijl er in andere gewesten, zoals Henegouwen, dergelijke charters blijkbaar nooit bestaan hebben?
  • Werden de teksten ook nageleefd, of bleken ze uiteindelijk niet meer dan een vodje papier? 
  • Welke rol speelden de charters in latere conflicten tussen vorst en onderdanen, en waarom verwijzen sommige politici er tot op vandaag naar om hun politieke doelstellingen te legitimeren? 


Nu inschrijven!

Deelname is gratis, mits inschrijving vóór 10 november 2015 via rijksarchief.leuven@arch.be.


PROGRAMMA

Ontvangst vanaf 10.00 uur

10.30u-12.30u         

Voorzitter: Mario Damen (Universiteit van Amsterdam)

  • Introductie: een Belgische Magna Carta?
    Jelle Haemers (KU Leuven)
  • Drukken de constitutionele teksten tot 1581 een politieke theorie uit?
    Wim Blockmans (Universiteit Leiden)
  • Een grensoverschrijdende constitutionele tekst? Het ‘eeuwigduerende’ Brabants-Vlaamse verdrag van 1339
    Ben Eersels (KU Leuven)
  • De Brabantse Blijde Inkomst-charters: de inzet van een constitutionele teksttraditie als politiek instrument in de late middeleeuwen
    Valerie Vrancken (KU Leuven)


13.30u-16.00u         

Voorzitter: Jan Dumolyn (UGent)

  • Écrire le "contrat politique" entre gouvernant et gouvernés en Hainaut aux XVe-XVIe siècle
    Marie Van Eeckenrode (Rijksarchief te Louvain-la-Neuve)
  • Weerstandsrecht of weerbaarheid? Brabant in de veertiende en vijftiende eeuw
    Robert Stein (Universiteit Leiden)
  • Het beroep op de Blijde Inkomst en op privileges tijdens bij verzet en opstand tegen het bewind van Filips II in de Nederlanden
    Gustaaf Janssens (Rijksarchief en KU Leuven)
  • Conclusions
    Sébastien Dubois (Rijksarchief)
www.belspo.be www.belgium.be e-Procurement